ادله فقهی و عقلی حمایت از کالای داخلی

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از حوزه ، در گفت وگو با آیت الله علی اکبر سیفی مازندرانی، ادله فقهی و عقلی در حمایت از کالای داخلی را بررسی کرده که متن آن به این شرح است:

مقام معظم رهبری سال‌های سال است که بر حمایت از تولید و کالای ایرانی تأکید داشته و دارند و ابتدای امسال نیز با صراحت، سال جاری را سال حمایت از کالای ایرانی و تولیدات داخلی نامگذاری کردند که البته این فکر و نظریه، ریشه در روایات ما و اقتصاد اسلامی دارد. یکی از تعابیری که از ائمه در باب اقتصاد، وارد شده و حضرات معصومین‌؟عهم؟ با آن تعبیر، مردم را به کسب و کار و تجارت ترغیب و تشویق کرده‌اند، تعبیر «اغدوا الی ِعزِّکم» است و در برخی از روایات هم به صیغه مفرد و به‌صورت «اغْدُ إِلَى عِزِّکَ»؛ (کافی/(ط - الإسلامیة)/ج‏5/ص149) آمده است. معنای این تعبیر این است که حضرت به اصحاب خودشان می‌فرمودند: ابتدای صبح که وقت ابتغاء فضل الله و کار است، شما برای تحصیل منافع تجاری و برای کسب و کار و تجارت از منزل بیرون بروید تا با این کار برای خودتان عزت تأمین کنید، یعنی کأنّ حضرت ملاک رویکرد اقتصادی و ملاک تحمل زحمت برای کسب و کار و تولید را تحصیل عزت دانستند و فرمودند: اگر به سمت تولید و کسب و کار و تجارت حرکت نکنید، در نتیجه نیازمند به دیگران خواهید شد و این با عزت شما سازگاری ندارد. این‌که در آیه شریفه قرآن مجید آمده: «وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنین»؛ (منافقون/8) نمی‌خواهد خبر بدهد که همه مؤمنین در این دنیا، به‌طور واقع عزیز هستند؛ چراکه در طول تاریخ اسلام بسیاری از مؤمنین، سلطه استکبار و طواغیت به حبس و زندان رفتند و شکنجه و اذیت شدند، محیط و کشور آن‌ها عقب افتاده شد و کشورشان مستعمه شد. ما در عمل می‌بینیم که مستعمره کشورهای کفر، دارای تکنیک، تکنولوژی و پیشرفت‌های مدرن و حکومت بودند، اما مسلمانان و شیعیان در معرض عقب‌افتادگی قرار گرفتند و مورد هجمه قدرتمندان و طواغیت تاریخ بودند، پس آیه شریفه نمی‌خواهد بفرماید: در خارج و حقیقت و واقع امر، همیشه عزت با مؤمنین بوده است، این خلاف واقع است و این‌جا کذب لازم می‌آید. به تعبیر علما این متن، به دلالت اقتضاء نمی‌تواند این معنا را برساند؛ چراکه مخالف واقع و کذب است، لذا مقصود این است که مؤمنین باید به سمت عزت حرکت کنند و به‌دنبال عزت باشند و باید عزت خودشان را حفظ کنند و مقدمات عزت را فراهم و باید به‌گونه‌ای زندگی کنند که در مقابل اجانب ذلیل نشوند بلکه عزیز باشند «أَعِزَّةٍ عَلَى الْکافِرینَ». (مائده/54)به همین دلیل است که آیه شریفه نفی سبیل می‌فرماید: «وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَى الْمُؤْمِنینَ سَبیلا». (نساء/141) معنای آیه این است که خدای متعال، در دفتر قانون الهی و تشریع خودش، حکمی را مقرر نفرمود که آن حکم موجب سلطه کفار بر مؤمنین و ذلت ایشان و سلب عزت از مؤمنین در برابر اجانب باشد و یکی از موارد این آیه شریفه همین کلام امام است که فرمود: «اغدوا الی ِعزِّکم»؛ تا موجب فراهم آمدن عزت شما باشد.

سؤال این‌جاست که کدام تولید و کسب و کار مایه عزت مؤمنین می‌شود؟

آن تولید و کسب و کاری مایه عزت می‌شود که انسان اجیر بیگانه نباشد وگرنه یک مؤمن و مسلمان می‌تواند به کشور خارج برود و با اجیر دیگران شدن، عزت بیاید. فقها این را جایز ندانسته‌اند؛ چراکه با آیه نفی سبیل منافات دارد. همین که شخص مؤمن اجیر شخص کافر باشد، موجب می‌شود که کافر بر اجیر سلطه داشته باشد و لذا فقها از قدیم تا الان به اتفاق، اجیر شدن مؤمن برای کافر را جایز ندانسته‌اند؛ چراکه با عزت مسلمین منافات دارد. بنابراین اگر کلام حضرت را که فرمود: «اغدوا الی ِعزِّکم» را در کنار آیه نفی سبیل و آیات «العزة للمؤمنین» و «أَعِزَّةٍ عَلَى الْکافِرینَ» قرار بدهیم، کلام حضرت از این کلام معلوم می‌شود. پس مراد حضرت این است که آن تولید و کسب و کاری مطلوب اسلام است که مایه عزت مؤمنین بشود.

تولیدی مایه عزت مؤمنین می‌شود که انسان را محتاج و وابسته به بیگانه و کفار و اجانب نکند. تولیدی که انسان را به اجانب وابسته کند، طبعاً با عزت او منافات دارد. در این‌جا هم اگر ما بخواهیم در کسب و کار خودمان به‌گونه‌ای تجارت کنیم که موجبات ذلت خود و عزت بیگانه را فراهم کنیم، اگر بخواهیم عمال خارجی و کارگزاران خارجی را در ایران بکار بگیریم و کارگاه‌های تولیدی را به‌دست آن‌ها بدهیم، طبعاً و قطعاً این‌جا وابستگی ایجاد می‌شود. آن‌ها هر زمان که خواستند ادامه می‌دهند و هر زمان که خواستند قطع می‌کنند و می‌روند، لذا تجارت ما نباید به‌گونه‌ای باشد که کوشش و تلاش ما بیشتر معطوف بر وارد کردن کالاهای خارجی باشد و یا این‌که تجارت و خرید و فروش ما با محوریت کالای خارجی باشد؛ چراکه این کارها از نوع تجارت و کاری است که موجب سلب عزت می‌شود. از طرف دیگر اگر کارگاه‌ها و کارخانجات داخلی ما توجهی به مرغوبیت و استاندارد بودن کالا نداشته باشد، این خود اقدامی برای وابستگی است، چراکه موجب فرار مشتریان داخلی و اقبال ایشان به کالاهای خارجی خواهد شد. خریداران می‌گویند ما عملاً می‌بینیم کالای خارجی مرغوبیت و دوام بیشتری دارد. این‌جا مقصر چه کسی است ‌که ایران را وابسته کرده است؟

مقصر در این‌جا کیفیت بد کالای داخلی است که مسئولین کارگاه‌ها و کارخانجات تولیدی، توجه نداشته‌اند که چگونه تولید صورت می‌گیرد. اگر مدیر کارخانه غیرت و التفات لازم را به حد عالی نداشته باشد و با خود نگوید من که این کالا را تولید می‌کنم اگر در حد مطلوب نباشد، از آن استقبال نمی‌شود و روی دست می‌ماند، نتیجه این می‌شود که این کارخانه نمی‌تواند با فروش خودش کارگران خودش را تأمین کند و به انزوا کشیده می‌شود و این مسامحه و سهل‌انگاری من سببی برای رویکرد مردم به کالاهای خارجی خواهد بود،  این‌جا او مقصر است و ما همیشه مقصر را مردم نمی‌دانیم، بلکه در درجه اول این تقصیر و قصور و مسئولیت، متوجه مسئولین ما هست. درست است که خصوصی‌سازی امر مطلوبی برای رونق اقتصاد است، اما باید مراقبت بشود، در خصوصی‌سازی هیچ عاقلی با سرمایه شخصی خودش به‌گونه‌ای تولید نمی‌کند که به خودش ضرر بزند و لذا این مسئله بیشتر متوجه کارخانجات دولتی است که باید در کیفیت تولید، بیشتر دقت کنند و در کارخانجات خصوصی هم باید این مراقبت باشد. ممکن است کسی هم این توجه را نداشته باشد و همین‌طور تولید کند و به خودش ضرر بزند، ولی در نهایت ضرر این کار متوجه نظام می‌شود، لذا فرقی بین کارخانجات خصوصی و دولتی وجود ندارد. در هر صورت کسی که مسئولیت اقتدار این نظام و مسئولیت نشاط اقتصادی این نظام به‌دست اوست، باید سعی خود را به‌کار گیرد تا کارگاه‌های دولتی و خصوصی، تمام همت خودشان را برای ارتقا کیفیت تولید کالا به کار بگیرند ریشه اصلی این است. اگر مردم به این کالاها مراجعه کنند و بخرند و ببینند اتفاقاً از کالای خارجی بهتر عمل می‌کند، دیگر داعی و وجهی ندارند که به سراغ کالای خارجی بروند. کمتر هستند اشخاصی که خودباخته باشند و همیشه به سمت کالای خارجی بروند، غالباً این‌طور است که چون عملاً می‌بینند کالای داخلی به کارشان نمی‌آید و دوامی ندارد و مطلوب آن‌ها را حاصل نمی‌کند، به سمت کالای خارجی می‌روند.

این‌که امام فرمود: «اغْدُ إِلَى عِزِّکَ»؛ یعنی در اول وقت کاری به سمت تجارت و کسب و کاری که مایه عزت شما باشد بشتابید، این با روح شریعت و روح اسلام و آیات شریفه قرآن که قرائت شد همسو هست و با هم موافقت دارند.

 کلید اصلی رمز اقتصاد اسلامی چیست؟ قوام اقتصاد اسلامی به چیست؟

کلید اصلی رمز اقتصاد اسلامی به چیزی است که مایه عزت مؤمنین و مسلمین باشد و آن هم زمانی محقق می‌شود که این اقتصاد به کشورهای بیگانه وابسته نباشد. این عدم وابستگی به دو رکن اساسی مردم و مسئولین متکی است. باید برای مردم فرهنگ‌سازی بشود تا متوجه باشند که با خرید کالای خارجی مایه ذلت و وابستگی مؤمنین و حکومت اسلامی به کفار را موجب می‌شوید، این باید تبیین بشود که قطع نظر از اسلام، اگر کسی دین هم نداشته باشد، به هر حال هر عاقلی که وطنی دارد، حتی اگر کافر هم باشد نسبت به کالای داخل غیرت داشته باشد.

این حمیت و غیرت، امروزه در کشورهای خارجی هم هست و آن‌ها به کالاهای داخلی خودشان تعصب دارند. همه عقلای عالم می‌پذیرند که وطنی که انسان در آن نشو و نما می‌یابد و حکومتی که در سایه آن زندگی می‌کند و جایی که تمام آباء و اجداد و خویشاوندانش در آن حضور دارند، نباید به قدرت بیگانه وابسته باشد و تحت سلطه بیگانه باشد. مسلمین و مؤمنین باید بدانند که آیات شریفه و روایات معصومین به این امر اشاره کرده‌اند که در اقتصاد اسلامی، تولید و کسب و کاری مطلوب شارع است که مایه عزت مسلمین باشد و با این بیان اگر کسی با قصد قربت کالای داخلی بخرد تا موجب عزت مسلمین و امتثال امر شارع باشد، این عبادت است.

عبادت امری است از شارع که در موردی وارد شده و انسان آن را با قصد قربت انجام می‌دهد، این عبادت است و می‌تواند ثواب داشته باشد. رسول خدا‌ صلی الله علیه و آله و سلم به اباذر سفارش کرد یا اباذر! شما در تمام امور می‌توانید با امتثال امر خدای متعال، عمل خودتان را به عبادت تبدیل کنید؛ چه خوردن باشد و چه تجارت باشد، حتی فرمود: خوابیدن هم همین‌طور است! وقتی انسان تجارتی انجام می‌دهد تا مایه عزت مسلمین و حکومت اسلامی را فراهم کند و نظام اسلامی را از وابستگی نجات بدهد و از طرفی امتثال امر شارع را در نظر بگیرد که ضمن آیات و روایاتی سفارش کرده که ای مؤمنین، هرگز کاری نکنید که اسباب ذلت شما را فراهم کند، همیشه کار و تولیدی را انجام بدهید که موجب عزت شما باشد. این امر شارع است که اگر به قصد امتثال امر شارع، تجارت و تولیدی انجام بدهد، این برای او عبادت است.

در روایات فراوانی وارد شده است که از علایم آخرالزمان این است که لباس‌هایشان را از کشورهای غیراسلامی و از فرهنگ‌های غرب و شرق و بیگانه تهیه می‌کنند، که اگر این اتفاق بیفتد، موجبات عذاب برای امت فراهم می‌شود. هم‌چنین در روایات ما منع شده است که مؤمن خودش را محتاج وسیله و کار اشخاص غیرمسلم قرار بدهد. این روایت در مورد غیرمسلم آمده که منع شده است که مسلمان به شخص غیرمسلمان نیازمند بشود.

سیره علمای بزرگوار ما بر این بود که به همان پوشش و لباسی که افراد بومی تهیه می‌نمودند، اکتفا می‌کردند و ما نشانی نداریم که هیچ فقیه یا عالمی بخواهد از دوخته شده یا کیفیت و مد خارجی استفاده بکند، بلکه حضرات علمای بزرگوار منع می‌کردند از این‌که مؤمنین و شیعیان، در کیفیت پوشش و نقشه ساختمان، خود را به مد و شکل کشورهای خارجی در بیاورند، بلکه همیشه از اصالت اسلامی تبلیغ می‌کردند و خودشان عمل می‌کردند و چیزی غیر از این، از سیره علمای گذشته سراغ نداریم.