راه ریشه کَن کردن فقر در سیره امیرمومنان(ع)/نسخه علوی برای غلبه بر تحریم ها

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از شبستان ، حجت الاسلام سید صمصام الدین قوامی، مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی درباره دیدگاه حضرت امیرالمومنین(ع) نسبت به مساله معیشت و فقر در جامعه، اظهار کرد: امیرالمومنین امام علی(ع) ۱۰ سال کنار پیامبر(ص) بودند، پنج سال حکومت کردند و بیست و پنج سال هم خانه نشین شدند، اما در تمام این ایام سیره نظری حضرت(ع) معمولا متشکل از احکام اسلامی و احکام حکومت است که ذیل این مباحث بحث رونق اقتصادی نیز همواره مطرح می شود.

وی با بیان اینکه امیرالمومنین(ع) نسبت به مساله فقرزدایی تاکید ویژه ای دارند، گفت: حضرت امیر(ع) در نهج البلاغه می فرماید: «اللَّهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ يَكُنِ الَّذِي كَانَ مِنَّا مُنَافَسَةً فِي سُلْطَانٍ وَ لَا الْتِمَاسَ شَيْ ءٍ مِنْ فُضُولِ الْحُطَامِ وَ لَكِنْ لِنَرِدَ الْمَعَالِمَ مِنْ دِينِكَ وَ نُظْهِرَ الْإِصْلَاحَ فِي بِلَادِكَ فَيَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبَادِكَ وَ تُقَامَ الْمُعَطَّلَةُ مِنْ حُدُودِكَ» «بار خدايا تو آگاهى آنچه از ما صادر شده (جنگ ها و زد و خوردها) نه براى ميل و رغبت در سلطنت و خلافت بوده و نه براى بدست آوردن چيزى از متاع دنيا، بلكه براى اين بود كه (چون فتنه و فساد در شهرها شيوع يافت و ظلم و ستم بر مردم وارد گشت و حلال و حرام تغيير كرد خواستيم) آثار دين تو را (كه تغيير يافته بود) باز گردانيم، و در شهرهاى تو اصلاح و آسايش را برقرار نماييم تا بندگان ستم كشيده ات در امن و آسودگى بوده و احكام تو كه ضائع مانده جارى گردد».

قوامی با بیان اینکه اجرای احکام قضایی اسلام موجب ایجاد اصلاح وضعیت معیشتی و اقتصاد در بلاد شده و در پی آن زندگی مردم رونق می گیرد، ابراز کرد: حضرت امیر(ع) نیز همواره به این موضوع تاکید داشنتد که اگر خلاف و جرمی در حکومت اسلامی اتفاق افتاد و یا دزدی انجام گرفت برخورد شود تا ذیل این رفتار آرامش و ثبات در جامعه ایجاد شود و افراد بتوانند با طیب خاطر به کسب و کار خود پرداخته و اقتصاد جامعه را بهبود ببخشند.

نظر امیرالمومنین(ع) درباره رسیدگی حکومت به محرومان

مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی تاکید کرد: در واقع حضرت امیر(ع) همواره رسیدگی به مسائل اقتصادی و مالی جامعه را به عنوان یکی از وظایف حکومت اسلامی مطرح کرده اند. ایشان می فرماید: «ان الله سبحانه فرض فی الاموال الاغنیاء اقوات الفقراء فما جاع فقیر الا بما منع به غنی والله تعالی سائلهم عن ذالک» «همانا خدای سبحان روزی فقرا را در اموال سرمایه داران قرار داده است، پس فقیری گرسنه نمی ماند جز به کامیابی توانگران و خداوند از آنان درباره گرسنگی گرسنگان خواهد پرسید».

امام جمعه پردیسان قم ابراز کرد: امیرالمومنین امام علی(ع) فقر را منشاء بسیاری از مشکلات در جامعه دانسته و فرمودند: «از دری كه فقر وارد شود از در ديگر دين و ايمان خارج مي شود». در این مجال می خواهم استفاده ای از سخن حضرت(ع) برای جامعه امروز داشته باشم،‌ به دلایل مختلف به ویژه ضعف مدیریت در امر اقتصاد امروز جامعه ما درگیر مسایل متعدد اقتصادی و معیشتی است، ‌در شرایطی که  برخی مردم نمی توانند هزینه خوراک ساده فرزندشان را تهیه کنند یا پول برای درمان ندارند، اول به خدا معترض می شوند، بعد به وضعیت شان بعد به مسئولین و همین گونه پایین و پایین تر.

وی تاکید کرد: خشونت جای مهربانی را می گیرد و بسیاری مسایل دیگر پدید می آید که معضل ساز هستند. بنابراین، برای آنکه مردم به کفر نرسند باید سفره آنها را پُر کنیم، کفر و بی دینی از آثار فقر است و فقر خود به خود سبب عقب ماندگی کشور می شود. پس مسئولان رسیدگی به وضعیت معیشتی مردم را باید سرلوحه کار خود قرار دهند.

حکمت های نهج البلاغه درباره فقرزدایی

وی با بیان اینکه در نهج البلاغه حکمت های فراوانی نسبت به این مساله مطرح شده است، تصریح کرد: در نامه ای که امیرالمومنین امام علی(ع) به مالک اشتر می نویسند، اشاره می کنند که باید به وضعیت اقتصادی مردم برسی، مالیات کمتری بگیری و حقوق بهتری به آنها بدهی؛ حدود و آنچه که باید در جامعه نسبت به مساله اقتصاد و معیشت مردم رعایت شود همواره در کلام حضرت رسول(ص) و اهل بیت(ع) آمده است. اگر این مسایل در جامعه جاری و ساری نشود شاهد فقر، سرقت و بزهکاری خواهیم بود. فقر بر رفتار اجتماعی و اعتقادات مردم اثر منفی می گذارد و زمانی که این اتفاق افتاد و فقرا در جامعه زیاد شد، دیگر امنیتی هم در کار نخواهد بود.

قوامی در بخش دیگری از مباحث خود با اشاره به نهی از ربا در اسلام، اظهار کرد: اسلام در مورد مسایل اقتصادی مطالب فراوانی دارد و در عین حال از برخی امور نظیر ربا هم نهی کرده است،‌ امیرالمؤمنین (ع) در این خصوص می‌فرماید: «هر کس ربا بخورد خداوند شکم او را از آتش جهنم پر‌ می‌کند و به قدر آنچه که از ربا مال به دست آورده اگر در راه خدا انفاق کند خداوند قبول نمی‌کند، همچنین ربا‌خوار همیشه در لعنت خدا و فرشتگان است؛ «یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِىَ مِنَ الْرِّبَو اْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید! تقواى الهى پیشه کنید و آنچه را از (مطالبات) ربا باقى مانده است، رها کنید، اگر ایمان دارید). علامه طباطبایی(ره) نیز می فرماید: (ربا نشان می دهد که مردم علیه اغنیا می شورند)؛ بنابراین، ضمن دوری از آنچه که نباید وارد بازار معاملات شود،‌باید با بهره مندی از آنچه که در سیستم اقتصادی اسلام مطرح شده است دست به معامله زد و قطعا حرکت در این مسیر برکت را در سفره ها فراوان می کند. این موارد مسایلی است که حضرت علی(ع) همواره به آنها تاکید داشته اند.

توصیه امیر(ع) برای رونق اقتصادی

این پژوهشگر در بخش دیگری از مباحث خود با اشاره به اینکه بخشی از مشکلات ما در کشور ناشی از ضعف مدیریت است، افزود: در درجه بعد آثار بیرونی مثل تحریم ها می شود، چون اگر مدیریت قوی باشد تحریم یا فقر هیچ وقت وجود ندارد. تحریم در بدترین حالت جلو پیشرفته تر شدن را می گیرد یا بانک را تحت تاثیر قرار می دهد ولی فقری که ما اکنون در جامعه خودمان میبینیم اصلا رابطه ای با تحریم ندارد، یعنی الان می بینیم که تحریم یک آثار دیگری به غیر از فقر دارد و ما به گونه ای با رخوت در کار و تلاش مواجهیم،‌ در حالی که حضرت امیر(ع) و به طور کلی حضرات معصومین(ع) همواره تاکید بر کار کردن و سعی در کسب روزی کرده اند.

وی با بیان اینکه فقر ریشه درونی  دارد، افزود: مساله دیگر آن است که ما در نظریه و قانون مشکلاتی داریم چون نظریه اقتصاد اسلامی را پیاده نمی کنیم، اقتصاد غربی هم خود به خود به فقر می انجامد چراکه مبتنی بر لیبرالیسم است و اقتصاد آزاد محسوب می شود، کشورهای پیشرفته هم کارتن خواب دارند، اینگونه نیست که در غرب هم اقتصاد صد در صدی وضعیت مطلوبی داشته باشد. بیماری های اقتصادی سبب می شود تا این مشکلات پدید آید، ما اقتصاد اسلامی نداریم، اقتصاد غربی را هم ناقص پیاده می کنیم در نتیجه بین بین شده ایم. سرگردان و حیران در این وادی مانده ایم.

مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی ابراز کرد: بحث اقتصاد مقاومتی که رهبری تاکید دارند به شکل نیم بند پیاده می شود، اگر به تولید ملی برسیم بسیاری از مسایل ریشه کن می شود چون تولید ملی باعث اشتغال زیاد شود و اشتغال هم خود به خود فقر را از بین می برد، اما مساله این است که تولید ملی هم به خوبی مدیریت نمی شود. فکر می کنم باید تمامی دلایل این وضعیت را در درون جست وجو کنیم، اخلاق اقتصادی در کشور ما رعایت نمی شود. اگر به منابع خودمان متکی باشیم حتی یک فقیر هم باقی نمی ماند.

قوامی تصریح کرد: تمامی این موارد در لسان پیامبر(ص)، حضرت امیر(ع) و اهل بیت(ع) وجود دارد که کار و تلاش باعث پیشرفت می شود.  اما متاسفانه ما زیرساخت های لازم برای اشتغال را فراهم نکرده ایم و در نتیجه امرو کشوری که این همه دریا و صحرا و معادن دارد، این وضعیت را دارد در حالی که با یک مدیریت صحیح اقتصادی می توان فقر و فلاکت را ریشه کن کرد.

وی با بیان اینکه مشکلات ما ریشه نظری نیز دارد، خاطرنشان کرد: موضوع این است که ما احکام و اقتصاد اسلام را پیاده نمی کنیم، اینکه در جامعه اسلامی ربا نباید باشد، صدق باید اصل مسایل اقتصادی قرار گیرد، قناعت باید در جامعه وجود داشته باشد، این مسایل خیلی کمرنگ شده اند و همه می خواهند ثروت انبوهی داشته باشند و با آن فخرفروشی کنند. اگر بتوانیم مثل بیمارهایی که باید شیمی درمانی شوند ریشه فقر را شناسایی کنیم مشکلات حل شود، مهمترین مشکل اقتصاد ما ضعف در مدیریت اقتصادی است و همچنین عدم اجرای اقتصاد اسلامی و مقاومتی و تولید ملی.