اعجازهای سبک زندگی رضوی در شفای دردهای اجتماع

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از حوزه ، با توجه به آنکه سیره اهل بیت علیهم السلام بهترین نسخه در درمان دردها و آلامی است که سبک زندگی به آنها مبتلا است، در سالروز شهادت حضرت ثامن الحجج، امام رضا(ع) با «علی جانفزا»، مدرس و پژوهشگر معارف رضوی، مولف کتاب «مهارت های ارتباط موثر در سیره امام رضا(ع)» به گفت وگو پرداخته ایم که مشروح آن به حضورتان تقدیم می شود:

در روز شهادت حضرت علی بن موسی الرضا(ع)، قرار داریم، با توجه به جایگاه ویژه ای که آن امام هُمام در قلب شیعیان و به ویژه ایرانیان دارند، به نظرتان کدام سیره و رفتار حضرت(ع) برای سبک زندگی امروز می تواند راهگشا باشد؟

یکی از مهمترین مسایلی که در سیره امام رضا(ع) وجود داشت و به نظر می رسد از مهمترین ملزومات رفتاری برای جامعه امروز ما به شمار آید، سعه صدر حضرت(ع) و نوع برخوردشان با افراد از طیف های مختلف است. تفاوتی نمی کرد که اشخاص از چه دین و مسلکی باشند، هر فردی در مواجهه با امام رضا(ع)، کمال ادب و متانت را در رفتار آن امام همام(ع) مشاهده می کرد. شاید از جمله بهترین مثال ها جریان مناظرات حضرت(ع) با گروه های مختلف باشد که امام(ع) ضمن رعایت ادب و احترام و در کمال تواضع پاسخ مخالفان و حتی معاندان را می دادند.

اصحاب ادیان مختلف در جریان این مناظرات حضور داشتند، از طرف دیگر افکار و جریان های فلسفی وارداتی نیز در جامعه مسلمین ترویج شده بود در نتیجه فضا به گونه ای بود که باید تلطیف می شده تا سره از ناسره مشخص شود.

این وضعیت در صورتی ایجاد می شد که افراد در مواجهه با این جریانات حداکثر عقل و مدارا و البته سعه صدر را به کار بگیرند. بنابراین، ذیل جلساتی که مامون ترتیب می داد بسیاری منتظر بودند تا نتیجه عکس بگیرند اما نوع برخورد امام رضا(ع) با پیروان ادیان و اندیشه های دیگر سبب می شد تا حتی مخالفان به ایشان جذب شوند.

این شیوه برخورد و نحوه مقابله با افکار و آراء مخالف برای امروز ما چه گره گشایی ها دارد؟

امروز ما نیازمند آن هستیم که بتوانیم در مواجهه خود با افراد جامعه این سعه صدر را داشته باشیم، فکر می کنم این مهمترین مولفه ای است که امروز نیاز داریم از امام رضا(ع) الگو برداری کنیم تا مشکلات جامعه به حداقل برسد و افراد در عین تضارب آراء بتوانند حداکثر تعامل را با یکدیگر داشته باشند.

امروز در فضای علمی کشور بیش از هر زمان دیگر نیازمند گفتمان سازی موثر هستیم در این مناظرات به دلیل آنکه مامون هم حضور داشت بسیاری از علمای مذاهب مختلف حضور داشتند، از سوی دیگر هدف مامون از ترتیب دادن این جلسات، شکست دادن و تخریب چهره امام هشتم(ع) بود که هرگز نیز موفق نشد.

امام(ع) احاطه گسترده علمی داشتند به گونه ای که زمان مناظره بر اساس عقاید طرف مقابل، مساله را ثابت می کردند. علیرغم این گستردگی علمی نیز هرگز بی احترامی به دیگران نمی کردند. از سوی دیگر امام رضا(ع) خودشان عامل به عمل بودند و هرگز از اصول و مبانی تخطی نمی کردند. برای مثال یکبار در جریان همین مناظرات که شرح آن رفت، شخصی با حضرت رضا(ع) وارد بحث می شود و نهایتاً امام رضا(ع) با استدلال او را قانع می کند، آن فرد در آستانه پذیرش حق بوده است که ناگهان صدای اذان می آید و امام(ع) جلسه را ترک می کنند، در این اثنا آن شخص خطاب به امام(ع) می گوید: اگر بایستی و مناظره را ادامه دهی به حقانیت تو شهادت خواهم داد، امام رضا(ع) می فرماید: اصل کار ما «نماز» است. این یعنی حضرت(ع) روی اصول و مبانی اسلامی حساس بودند.

این موارد برای جامعه علمی ما می تواند بسیار الگوبخش باشد، اگر بتوانیم در مواجهه با افراد سعه صدر داشته باشیم بسیاری از مشکلات اجتماعی ما از بین می رود. از سوی دیگر پابرجا بودن بر عقیده نیز نکته دیگری است که می تواند در سبک زندگی ما به تاسی از حضرت ثامن الحجج(ع)مورد توجه قرار گیرد. در فضای دانشگاهی و حوزوی، شکلگیری اندیشه های متفاوت امری طبیعی است اما مهم نوع مواجهه است. بعضا اگر اختلاف نظری هم باشد می توان با سعه صدر پاسخ گفت.

این نوع مواجهه حضرت ثامن الحجج(ع) در قالب جریان دعوت به دین و ترویج آن چه قدر می تواند الگو باشد؟

قطعا الگو است چراکه مسئله تبلیغ اسلام صرفا بحث زبانی نیست، تبلیغ باید عملی و غیرکلامی نیز باشد. این سیره امام رضا(ع) بود که چه با مردم عادی، چه با علما، چه با صاحبان منصب در عمل و گفتار یکی بودند.

برگردیم به اخلاق و رفتار امام رضا(ع)... حضرت علی بن موسی الرضا(ع) را امام رئوف می نامند، علت چیست و این رافت چه قدر می تواند در روزگار فعلی و در رفع مشکلات جامعه کارساز باشد؟

اگر به احادیث مراجعه کنیم، با نمونه های فراوانی از رافت امام رضا(ع) مواجه می شویم. حضرت رضا(ع) را رئوف می دانستند چون در برخورد با همگان مهربان بودند، هرگز خشم نمی گرفتند و کسی دست خالی و ناامید از نزد امام رضا(ع) باز نمی گشت.

می توانید به مصادیقی از این رافت اشاره کنید.

 در اینجا به برخی از این موارد اشاره می کنم که تصورم آن است برای زندگی امروز نیز می تواند بسیار کاربردی باشد.

حضرت رضا(ع) در هنگام تناول غذا با همه اطرافیان خود اعم از نزدیکان، خادمان و تیمارداران خود بر سر یک سفره می نشستند. این رفتار می تواند الگوی نه فقط مردم بلکه مسئولان ما نیز باشد. البته این قید را نیز باید مدنظر داشت که حضرت رضا(ع) آداب سیاسی روز را نیز رعایت می کردند چنان که در حدیثی است که روزی امام رضا(ع) با اهل منزل خود به همان ترتیبی که گفته شد مشغول صرف غذا بودند که از درب مخصوص، مأمون آهنگ ورود می نماید و در همان حال حضرت(ع) اطرافیان را مرخص می نمایند. به نظر می رسد حضرت در این موضوع، سطوح ارتباط را علاوه بر تکریم همه اطرافیان لحاظ می نمایند.

معروف است که مامون کنیزی را به امام رضا(ع) می بخشد، آن کنیز زمانی که در دستگاه مامون حضور داشت از نظر مادی تامین بود، لذا وقتی به حضرت(ع) بخشیده بود رضایتی از شرایط ساده و بی آلایش زندگی اش نداشت لذا امام رضا(ع) به او فرمود: اگر می خواهی بمان و اگر می خواهی برو. او نیز به دربار مامون برگشت، از او سوال کردند که آنجا چگونه بود؟ پاسخ داد: تجملات اینجا را نداشت ولی ایشان با رافت و احترام فراوان با همه برخورد می کردند.

این رفتار امروز باید در جامعه نهادینه و الگو شود. در آستان قدس رضوی نیز تأکید بر این است  که نوع برخورد با زوار بر رافت باشد. خدام تلاش می کنند اکنون که در بارگاه حضرتش به زوار خدمت می کنند آیینه ای از رفتار امام رئوف باشند.

نهادینه کردن نوع رفتار ائمه اطهار(ع) و بالاخص امام رضا(ع) که نزد ایرانیان جایگاهی ویژه دارند، چگونه ممکن است؟

مملکت ما مملکت رضوی است، بسیاری از منابع حدیثی در قالب های مختلف وجود دارد که افراد می توانند با مراجعه به آنها از نوع زندگی حضرت(ع) باخبر شوند و آن را به زندگی خود تسری دهند. به راستی با وجود کتاب ها، نرم افزارها و دیگر منابع دیداری و شنیداری که به زبان فارسی درباره زندگی معصومان(ع) بالاخص امام رضا(ع) وجود دارد، پیروان اهل بیت(ع) بهانه ای برای عدم تطبیق خود با رفتار معصومان(ع) نخواهند داشت.

مساله رافت با زیردست موضوعی است که باید در جامعه ما مورد توجه باشد. از پایین ترین رده های جامعه تا بالاترین آنها، وقتی که انسان با دیگران چنین برخوردی داشته باشد خود به خود جامعه اصلاح می شود.