هویت و مسئولیت «مستمعین» در نگاه امام عصر(عج)

 به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از شبستان ،  از دعاهای منسوب به امام عصر(عج)، دعای معروف «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ...» است که به زیبایی هر چه تمام و در فرازهایی کوتاه، وظایف منتظران از اقشار و صنوف مختلف را بیان کرده و راه و رسم زندگی به سبک انتظار را نشان می دهد.

از این رو، در سلسله مطالبی شرح فرازهای نورانی و ژرف این دعا مرور می شود:

امام عصر(عج) در ادامه این دعای شریف بیان می کنند:

«و علي المستمعين بالإتّباع و الموعظه؛ بر شنوندگان پيروي و پند گيري تفضل نما»

آیت الله العظمی جوادی آملی در شرح این فراز به نكاتی اشاره دارد: «از مردمي كه نه در سلك علما هستند و نه در زمره دانشجويان، با ظرافتی خاص به «مستمعين» ياد شده است، تا بفهمانند اگر كسی از دو گروه مذكور نيست براي سعادتمندی راهی جز گوش سپردن و متابعت از راه شناسان ندارد. وظيفه خطير و راه منحصر هدايت اين گروه در دو عنوان كلي بدين شكل بيان شده است:

اتّباع

اقتضاي معناي متابعت، حركت همراه با ميل و اراده در پشت سر كسي يا چيزي است؛ خواه در عمل تابع او گردد يا در فكر و نظر، بنابراين، نخستين وصف از ويژگي هاي انتظار راستين اهل استماع آن است كه با ميل و رغبت در پي دين شناسان و عالمان ربّاني كه مقصد و مقصود اوامر معصوم (ع) را مي شناسند حركت كنند و از مسير نوراني قرآن و عترت منحرف نشوند: و علي المستمعين بالاتّباع.

موعظه

واژه موعظه به مناي ارشاد به حق از راه تذكره هاي مفيد و اثرگذار است؛ ليكن به قرينه مقام و نيز قرائن لفظي چون «مستمعين» و «اتباع» چنين فهميده مي شود كه موعظه در اينجا به معناي «اتعاظ» يعني پندپذيري و قبول ارشاد است. بر اين اساس منتظرانِ مستمع بايد قلب خويش را بر  سخنان حكيمانه عالمان ربّاني كه برگرفته از معارف ناب قرآن و عترت است بگشايند: و الموعظة.»[1]

اصل (اتباع) كسی را تعقیب و دنبال نمودن است و نیز این كلمه در (پیروی از) دین و عقل و عمل (فردی) نیز به كار برده می شود.

مفسرین در قرآن (اتباع) را به همین دو معنی ترجمه و تفسیر کرده اند:

به معنای تعقیب و دنبال نمودن در قرآن این چنین آمده: «فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ بِجُنُودِهِ ...» (سوره طه آیه 78﴾ یعنی : پس فرعون با لشكریانش آنها را دنبال وتعقیب كرد. ومانند آیه: «فَأَتْبَعُوهُم مُّشْرِقِینَ»  (سوره شعراء، آیه60) یعنی: پس هنگام برآمدن آفتاب آنها را تعقیب و دنبال كردند .

و به معنای دوم یعنی (پیروی نمودن از فردی) آمده همانند: «إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُواْ مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ وَرَأَوُاْ الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الأَسْبَابُ».

پی نوشت:

1- امام مهدی موجود موعود، ص208.

*به کوشش گروه ادعیه و زیارات مرکز تخصصی مهدویت