قسم دروغ حق‌الله و حق‌الناس است

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از ایکنا ، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید نادری، استادیار معارف اسلامی از چهارمحال و بختیاری در رابطه با تعریف قسم، بیان کرد: در بسیاری از فرهنگ‌های دنیا افراد برای اثبات ادعای خود به مقدساتی که در بین مردم سرزمینشان قابل احترام و مقدس است قسم می‌خورند که این رفتار علاوه بر اسلام در ادیان مسیحیت، یهود و اعراب قبل از اسلام نیز مشاهده می‌شود. حتی امروزه در دادگاه‌های اسلامی یکی از راه‌های اثبات ادعای متهم و یا شاکی قسم خوردن به کتاب قرآن است که درصورتی که فرد هیچ شاهدی برای اثبات حق خود نداشته باشد از این روش استفاده می‌کند.

 وی با اشاره به اینکه در قسم خوردن افراد کتاب یا شخص مقدسی را واسطه قرار می‌دهند تا به احترام مقدسات سخنشان را باور کنند، تصریح کرد: قسم خوردن در فرهنگ ما سابقه طولانی دارد و آیه ۲۰ و ۲۱ سوره اعراف حاکی از این است که از زمان آفرینش انسان، شیطان برای فریب دادن آدم و حوا به جهت استفاده از آن درخت متوسل به دروغ می‌شود که اتفاقاً موفق هم می‌شود و با قسم دروغ آدم و حوا را فریب می‌دهد.

قسم دروغ پشتوانه‌ اجرایی ندارد

استادیار معارف در تعریف قسم دروغ اظهار کرد: اگر شخصی به مقدسات قسم بخورد که قصد انجام فلان کار را دارد و در اصل چنین هدفی نداشته باشد و یا برای اثبات سخن دروغ، قسم می‌خورد در اصل قسم دروغ خورده است و این ادعای دروغ برای پوشش گذاشتن بر سخن دروغ و یا رفتاری است که قصد انجام دادن آن را ندارد و در اصل می‌توان گفت قسم دروغ پشتوانه اجرایی ندارد.

قسم دروغ بر سه حکم واجب، حرام و مکروه است

حجت‌الاسلام نادری تصریح کرد: در برخی از موارد از جمله حفظ جان و آبروی شخص یا زمانی که مال هنگفتی از میان می‌رود قسم خوردن واجب است و حتی اگر در آن شرایط قسم نخوریم مرتکب گناه می‌شویم. لذا هنگامی که می‌بینیم ظالمی به دنبال مظلوم است و با قسم ما جان مظلوم حفظ می‌شود بر ما واجب است که قسم بخوریم حتی اگر به دروغ باشد زیراکه اینجا حکم اهم و مهم پیدا می‌کند و جان و آبروی انسان واجب‌تر از هر چیز دیگری است.

وی در ادامه افزود: حتی آبروی مومن آنقدر ارزش دارد که زمانی که حضرت مریم(ع) به دلیل ترس از تهمت‌های مردم زیر درخت خرما از خداوند در خواست مرگ کرد خدا بخاطر این سخن او را توبیخ نکرد زیرا که می‌خواست به ما بفهماند تهمت ناروا آنقدر سنگین است که حتی برای خلاص شدن از آن آرزوی مرگ نیز بکنیم ایرادی ندارد لذا اینجاست که قسم دروغ برای حفظ آبرو واجب می‌شود.

این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه اگر حق یا مالی در حال پایمال شدن است اما مقدارش زیاد نیست و ارزش چندانی ندارد و انسان برای حفظ آن مال قسم دروغ بخورد مرتکب به انجام کاری مکروه شده است، اظهار کرد: اگر قسم‌های مانند به‌خدا و به قرآن لقلقه زبان قومی شده باشد این یک عمل حرام است اما با توجه به آیات ۲۲۴ سوره بقره و ۸۹ سوره مائده عواقب و کفاره‌ای برای این قسم که لقلقه دهان شده وجود ندارد که قسم کسبه بازار و یا مردم در زندگی روزمره خود از این نوع است و البته این حکم تا زمانی درست است که کاسب بخاطر قسم دروغی که می‌گوید ضرر مالی به خریدار نزند و سعی نکند با قسم دروغ جنس بدش را خوب جلوه دهد که در این شرایط مرتکب به حق‌الناس شده است و باید رضایت مشتری را جلب کند.

قسم دروغ بر دو قسم حق‌الله و حق‌الناس است

وی تصریح کرد: اگر شخصی قسم دروغ بگویید و خداوند و یا یکی از بزرگان را برای غرض شخصی واسطه قرار دهد بی‌حرمتی به خداوند است که به دروغ از خدا سوء استفاده کرده‌ است و برای بخشش این گناه که حق‌الله محسوب می‌شود باید توبه و استغفار کرد و اگر برای اثبات حق خود متوسل به قسم دروغ و بخاطر این دروغ موفق شد علاوه بر حق‌الله حق‌الناس نیز برگردنش است و باید ضرر مالی را که به طرف مقابل زده‌ را جبران کند و طرف را راضی کند.

حجت الاسلام نادری با اشاره به اینکه اگر کسی برای صدق نیت خود قسم بخورد و آن را بشکند بسته به نوع قسمی که می‌خورد باید کفاره پرداخت کند، بیان کرد: اگر شخصی به خدا و یا صفات خداوند قسم دروغ بخورد علاوه بر گناه، کفاره ترتیلی نیز شامل او می‌شود مانند شکستن روزه که علاوه بر اینکه گناه است کفاره نیز دارد و این کفاره خود شامل دو مرحله است. فردی که قسم می‌خورد در مرحله اول تأخیر دارد یعنی مختار است یکی از سه مورد: غذا دادن به ۱۰ گرسنه، پوشاندن لباس به ۱۰ نفر و یا آزاد کردن یک برده را انجام دهد اما اگر بضاعت مالی نداشت می‌تواند مرحله دوم را که گرفتن سه روز روزه پشت سر هم است را انجام دهد.

این کارشناس مذهبی افزود: اگر قسم دروغ به قرآن، اهل بیت، ائمه(ع) و یا اعضای خانواده باشد گناه است اما کفاره ندارد مانند گناه غیبت کردن که البته نداشتن کفاره دلیل بر گناه نبودن این قسم دروغ نیست.

 وی در پایان به پنج چیز که روزه را باطل نمی‌کند اما از ثوابش کم می‌کند اشاره کرد و گفت: دروغ، قسم دروغ، نگاه ناروا، غیبت و تهمت مواردی هستند که از ثواب روزه کم می‌کند که می‌توان گفت مهمترین آن‌ها قسم دروغ است.