ویژگی‌هایی که حج را ماکت تمدن نوین اسلامی کرده است/ فلسفه برائت از مشرکین

 به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از شبستان ، هر ساله حج تمتع، این آیین الهی و ملکوتی با حضور پرشور خیل عظیمی از حجاج مسلمان سراسر دنیا بر گرد خانه خدا برگزار می‌شود که اگر دقیق بر اساس دستورات پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) به آن عمل می‌شد، امروز شاهد شکوفایی جهان اسلام در همه عرصه ها و زمینه‌سازی ظهور خلیفه الهی و در نهایت نجات بشریت بودیم. یعنی اگر حج به معنای واقعی که خداوند در بیان قرآن و معصومین(ع) آن را توصیف کرده، ادا شود دارای برکات فراوانی در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، عرفانی و اخلاقی خواهد بود و می تواند جهان اسلام را متحول کند.

از این رو، در بررسی ابعاد حج تمدن ساز با حجت‌الاسلام والمسلمین «سیدعلی قاضی عسگر»، استاد حوزه علمیه و نماینده سابق ولی فقیه در امور حج و زیارت گفت وگویی داشته ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:

فلسفه حج چیست و از رهگذر این مناسک قرار است چه برکاتی نصیب اسلام و مسلمانان شود؟

حج یکی از ارکان مهم دین و عبادتی جامع و جهانشمول است، اگر در یک جمله بخواهیم هدف حج را بیان کنیم، باید بگوئیم هدف از حج به خدا رسیدن، رنگ خدایی گرفتن و بر اساس خواست خداوند در طول زندگی حرکت کردن و به تعبیر روایت، دستیابی به خیر دنیا و آخرت است.

اما اگر بخواهیم کمی مبسوط‌‌ تر در رابطه با اهداف حج سخن بگوییم ثمره حج در حوزه فردی بخشیده شدن، بهشتی شدن و تحول روحی و اخلاقی است، وقتی حاجی آگاهانه به دیار وحی می‌رود گذشته خود را پاک کرده و آینده نویدبخشی را از خدا جایزه می‌گیرد و زمانی که برمی‌‌گردد دیگر آن انسان گذشته نیست زیرا خود را از اخلاق ناپسند و رذیلانه پاک‌سازی کرده و با نگاهی نو به زندگی، الهام از ابراهیم خلیل(ع)، رسول‌خدا(ص)، ائمه بقیع(ع) و حضرت فاطمه اطهر(ع) حیات تازه پیدا می‌کند و در نتیجه این تحول روحی و اخلاقی را به دیگران نیز منتقل می‌کند.

حج در ابعاد سیاسی و اجتماعی نیز برکات فراوانی برای امت اسلامی دارد، همبستگی مسلمانان و اقتدار آنها را به نمایش می‌‌گذارد، اگر از حج درست بهره‌برداری شود حاکمان و عالمان و فرهیختگان کشورهای مسلمان می‌توانند همه ساله آنجا کنار یکدیگر بنشینند و برای رفع مشکلات و پیشرفت جوامع اسلامی تصمیم‌گیری کنند. اگر این اتفاق رخ دهد دیگر لازم نیست مسلمانان دست ذلت به سوی غرب دراز کنند و بخواهند مراکزی همچون سازمان ملل که وابسته به غرب و استکبار است در مورد سرنوشت و مشکلات آنها تصمیم گیری کند.

از این رو قرآن وقتی در آیه ۲۷ سوره مبارکه حج فراخوان می‌دهد: «وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَىٰ كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ» یعنی «و در ميان مردم بانک حج برآور تا آنان، پياده و سوار بر مركب‌هاى چابك از هر راه دورى به سراغ تو بيايند» در این آیه سخن از منافع به میان می‌آورد نه منفعت یعنی اگر مناسک حج درست برگزار شود، فواید بسیار زیادی برای امت اسلامی در زمینه‌های فردی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و نظامی دارد.

رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر خود با کارگزاران حج از این فریضه به نمونه‌‌ای کوچک از تمدن نوین اسلامی تعبیر کردند وجود چه خصایصی باعث چنین تعبیر از حج می‌شود و چطور می‌توان از این بستر برای حرکت در مسیر تمدن‌سازی اسلامی بهره گرفت؟

از آنجا که حج عبادتی جامع است و تغییر در تمامی شئون اخلاقی، رفتاری و اجتماعی زائران را به دنبال دارد و با توجه به اینکه کعبه و حج «هدی للعالمین» هستند و شعاع نورانی اسلامی از آنجا به سراسر عالم منتشر می‌شود، بنابراین می‌توان فرموده رهبر معظم انقلاب را به خوبی درک کرد که اگر مسلمانان در کنار خانه خدا با اسلام حقیقی و حج ابراهیمی آشنا شوند، می‌توانند به خوبی تمدن نوین اسلامی را پایه‌ریزی کرده و برای تحقق آن گام بردارند.

قوانین مترقی قرآن، تقویت ایمان، علم و اخلاق اسلامی، مقابله با ظلم و فساد و تباهی ایجاد حکومت‌های دینی و مردمی، توجه به خرد جمعی، وحدت همبستگی، توجه به عقلانیت و خردورزی، توسعه علمی، شکوفایی اقتصادی، داشتن روابط بین‌الملل قوی و مستحکم همه از شاخصه‌های تمدن نوین اسلامی است و حاجی در حرمین شرفین می‌تواند با قرآن و اسلام بیشتر آشنا شده، پایه‌های اخلاق و ایمان خود را تقویت کرده فریاد برائت از مشرکان و ستمکاران سر دهد و با توشه‌گیری از مجموعه حج برای توسعه علمی، شکوفایی اقتصادی، عزت و عظمت مسلمانان و در یک کلمه ایجاد تمدن نوین اسلامی گام‌های موثری بردارد.

توجه به ابعاد سیاسی حج در کنار بعد معنوی و عبادی آن چقدر در به فعلیت درآمدن ظرفیت‌‌های حج کمک می‌‌کند و بی‌توجهی به این بعد چه عواقبی را بر جهان اسلام تحمیل می‌کند؟

حج عبادتی جمعی و مجموعه کاملی از عبادت و سیاست است. اگر ما سیاست را تدبیر امور زندگی مردم و سامان‌دهی تمامی کارهای مربوط به جامعه اسلامی تعریف کنیم، طبیعی است که نمی‌توانیم حج را عملی غیرسیاسی بدانیم.

امام خمینی (قدس سره) پس از پیروزی انقلاب اسلامی در پیام‌های مهم و جامع خود که به مناسبت حج هر سال صادر می‌فرمودند، اهتمام فراوانی به این موضوع داشتند که اساس و فلسفه حج ایجاد همبستگی میان مسلمانان، حل معضلات و مشکلات آنان و دستیابی به اقتدار و عظمت امت اسلامی است و بارها به دریافت غلط برخی آخوندهای درباری و وابسته به قدرت‌های سلطه‌گر در کشورهای اسلامی حمله و آنها را متهم می‌کردند که فهم درستی از اسلام ندارند و حج را فقط در یک سلسله عبادت فردی خلاصه کردند، از یکسو برائت از مشرکان را نفی می‌کنند و از سوی دیگر خود دستشان را در دست ظالمان وابسته به استکبار و مشرکان در کشورهای سلطه‌گر است. بر همین اساس امروز هم خلف صالح امام راحل یعنی رهبر معظم انقلاب بارها به این امر مهم پرداختند تا دشمنان نتوانند حج را از سیاست تهی و مردم را از دستیابی به اقتدار و عظمت محروم کنند.

توجه به مسئله برائت از مشرکین و زنده نگاه داشتن این مسئله در حج از نظر به فعلیت درآوردن ظرفیت‌های این فریضه چه نقش و کارکردی دارد؟

بحث برائت از مشرکان در عصر کنونی را امام راحل(قدس سره) احیاگر حج ابراهیمی مطرح فرمود و اظهار داشتند حج بی‌برائت از مشرکین حج نیست، متاسفانه، برخی تصور کردند این فرموده امام راحل جنبه سیاسی یا تبلیغاتی دارد در حالی که اینچنین نیست، برائت از مشرکان یک مساله قرآنی و روایی است و هم در قرآن و هم در روایات فراوان به آن پرداخته شده است، اهمیت موضوع به حدی است که در قرآن سوره‌ای به نام برائت آمده و در چند جای قرآن از زبان انبیای گذشته صریحا مسئله برائت به عنوان یک وظیفه دینی مطرح شده است.

حضرت ابراهیم خلیل(ع) آنگاه فهمید عمویش آزر با خدا دشمنی می‌کند از او بیزاری جست در قرآن آمده است «فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ ۚ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ»، از سوی دیگر خداوند در قرآن حضرت ابراهیم(ع)‌ را الگوی مسلمانان معرفی کرده و فرموده است «لک اسوة حسنة»؛ به هر حال ریشه برائت را باید در دو آموزه تولی و تبری جستجو کرد.

‌

مسلمانان بر اساس آیات قرآن وظیفه دارند از ستمکاران فاصله بگیرند، «وَ لا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَ ما لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِياءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ: زنهار به كساني كه ستم كردند متمايل نشويد كه دراين صورت آتش دوزخ شما  را فرا گيرد و در آن حال، هيچ ولى و سرپرستى جز خدا نخواهيد داشت؛ و يارى نمى‏شويد» و چه جای بهتر از سرزمین وحی که نمایندگان همه مسلمانان آنجا جمع هستند، ندای برائت سرداده شود تا هم نمایانگر اقتدار جوامع اسلامی باشد و هم دشمنان را به وحشت اندازد.

پیشینه برائت نیز نشان می‌دهد که رسول خدا(ص) در موسم حج سال نهم هجری قمری با نزول آیات برائت، امیرمومنان امام علی(ع) را مامور فرمود تا در روز دهم ذی‌الحجه در سرزمین منی با در دست گرفتن شمشیر برهنه خطبه بخواند و پس از تلاوت آیات تحت سوره برائت چهار حکم الحاقی رسول اکرم(ص) را ابلاغ نمایند و صریحا بفرمایند «ان الله بری من المشرکین و رسوله».

علاوه بر این، در دعاها و زیارتنامه‌ها نیز مکرر مسئله برائت از دشمنان اهل بیت(ع) مطرح شده و مومنان در پیشگاه اهل‌بیت(ع) متعهد می‌شوند برای همیشه از مشرکان و ظالمان اعلام برائت کنند. البته برائت حقیقی وقتی محقق می‌شود که مسلمانان در کنار کعبه با یکدیگر متحد شده و از تمامی ظرفیت‌های اقتصادی، نظامی، فرهنگی، نیروی انسانی خود علیه مشرکان و کفار استفاده کنند.

حج در حوزه وحدت به عنوان آرمانی متعالی در جهان اسلام ایفاگر چه نقشی است و چطور می‌توان از بستر حج برای همه جایی و همه زمانی شدن وحدت استفاده کرد؟

یکی از ظرفیت‌های مهم حج، دستیبابی به وحدت امت اسلامی است تنها جایی که نمایندگان ملت‌های مسلمان در زمانی خاص و مکانی خاص با یکدیگر اجتماع کرده و حول محور خداوند و کعبه با هم مجتمع می‌شوند مکه مکرمه است، در این سرزمین است که باید مسلمانان بر اساس آیات قرآن مبتنی بر «لتعارفو» یکدیگر و ظرفیت‌های همدیگر را بشناسند و دست وحدت و اتحاد بدهند و همگان را از تفرقه برحذر دارند.

امام خمینی «قدس سره» در این زمینه نیز پیشگام بودند به عموم حجاج دستور دادند تا از برگزاری نمازهای جماعت در هتل‌‌های مدینه و مکه اجتناب کنند و همه در صفوف نمازهای جمعه جماعات اهل سنت حضور یابند با آنها نماز بخوانند، مهر هم نگذارند نمازشان قبول است، اعاده هم ندارد.

رهبر معظم انقلاب نیز همین نظر را داشتند و در سخنرانی قبل از حج نیز بار دیگر روی آن تاکید کردند. سیاست بعثه رهبر معظم انقلاب نیز همیشه بر این بوده که به روحانیون و حجاج اکیدا توصیه می‌کنند که از طرح مسائل تفرقه‌انگیز در حج حتما دوری کنند، آنجا محل اجتماع است نه تفرقه.

متاسفانه، در سال های گذشته ما شاهد بودیم که برخی خطبای نمازهای جمعه در حرمین شریفین با اهانت به عقاید شیعه و برخی دیگر با انتشار کتب و نشریه بر ضد شیعه آنجا را به کانون تفرقه تبدیل کردند و نتیجه این حرکات که پیدایش داعش و امثال آن بود، سبب شد تا خون‌‌های مظلومان فراوانی بر زمین بریزد و به بیان قرآن حرث و نسل را به نابودی کشاندند، راه چاره آن است که از این روش غلط دست بردارند و همه مذاهب و پیروان آنها حول محور کعبه و با اعتصام به قرآن کریم و سنت نبوی و اهل‌بیت(ع) رسول خدا(ص) در برابر دشمنان اسلام ایستادگی کرده و «والاسلام یصلوا ولا یصلی علیه» را محقق کنند.