دلایل و پیش زمینه های صلح امام حسن(ع) با معاویه/ معاویه های دوران را بشناسیم

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از شبستان ، دوران زندگانی هر امامی برای ما درس های خاص خودش را دارد، هر امام معصومی با توجه به اطرافیان و اوضاع و احوال موجود، به گونه ای برخورد کرده اند که هریک از این اخلاقیات برای امروز جامعه ما درس و عبرتی بزرگ محسوب می‌شود.

دوران زندگانی امام حسن مجتبی(ع) همراه با فراز و نشیب های گوناگونی است، از یک طرف اطرافیان و یاران ایشان همراهی با حضرت را ترک کرده و پیمان شکنی کردند و از طرف دیگر معاویه و دشمنان اسلام و تشیع در این زمان تمام همت خود را به کار گرفتند تا از اسلام چیزی جز پوسته و ظاهری باقی نماند.

شناخت دوران حساس زندگانی امام مجتبی به امروز جامعه ما کمک می‌کند، چراکه ایشان در کنار اخلاق کریمانه و سخاوت بی شماری که داشتند، به گونه ای در دوران امامت خود برخورد کردند که دشمنان نتوانند به اهداف سوء خود برسند و ماهیت واقعی چهره پلید آنها برملا شود.

به مناسبت سالروز ولادت با سعادت کریم اهل بیت(ع) امام مجتبی(ع) با «علی شیرخانی» دکترای علوم سیاسی، دارای تحصیلات حوزوی، استاد مراکز حوزوی و دانشگاهی، رئیس انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه قم و دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی به بحث و گفت‌وگو نشسته ایم که متن آن در پی می آید:

به عقیده شما چرا شناخت سیره و منش امام حسن مجتبی(ع) اهمیت دارد؟

بارها و بارها شنیده ایم که ائمه نور واحد هستند و تعبیری که رهبر معظم انقلاب دارند در کتاب انسان 250 ساله دارند، شاید در همین راستا باشد که ائمه اطهار(ع) هرچند نور واحد هستند ولی چون در زمان های مختلف با اشخاص مختلف جلوه گری کرده اند، با توجه به زمان های مختلف این نور در نظر ما به گونه ای خاص جلوه گری کرده است.

ائمه اطهار(ع) نور واحد هستند

وگرنه نور همان نور است و فرقی ندارد، اما چون ما در زمان های مختلف با توجه به زمان و مکان زندگی می کنیم با محدودیت های زمانی و مکانی جلوه گری های نور ائمه برای ما مختلف می‌شود. بر این اساس وقتی که نگاه می کنیم به زندگی امام حسن مجتبی(ع) مشاهده می کنیم که ایشان در تعابیر حضرت رسول(ص) به عنوان سرور جوانان بهشت مطرح شده و رفتارهایی که پیامبر گرامی اسلام(ص) با ایشان داشتند عجیب و خاص بوده است.

شباهت امام مجتبی(ع) به پیامبر

حتی روایت هایی داریم که سیره و صورت ایشان شبیه پیامبر بود و در دوران کودکی که مسأله مباهله مطرح می‌شود و موضوع حضور فرزندان پیامبر به میان می آید، امام مجتبی(ع) و امام حسین(ع) فرزندان ایشان بوده اند و این هم از ویژگی های ایشان در دوران کودکی است.

بارزترین ویژگی اخلاقی ایشان چه بود؟

از مهمترین ویژگی ها و صفات بارز آن امام(ع) کریم بودن است، در ماه رمضان هستیم که در ماه رمضان ها علی الدوام اطعام و افطاری رواج دارد و ایام ولادت امام مجتبی(ع) به نیکی هفته کرامت نامیده شده است، ایشان علاوه بر این که مسؤولیت اداره سفره های کریمانه امیرالمؤمنین(ع) در دوران زندگانی ایشان بر عهده داشت، در زمان خودشان سه مرتبه تمام مال خود را در راه خدا بخشید، حتی می‌گویند: فقط یک لباس برای پوشش بدن و یک کفش برای ایشان باقی مانده بود.

پیروی  از امام حسن مجتبی(ع) را ثابت کنیم

این ها دال بر این است که ما به عنوان انسان هایی که خود را پیرو ائمه اطهار(ع) و امام حسن مجتبی(ع) می دانیم، هرچند نمی توانیم مثل آنها باشیم و واقعا هم طبق روایات شبیه آنها شدن خیلی خیلی سخت است، اما اگر بخواهیم راه آن بزرگواران را ادامه دهیم باید حداقل در مواقع اضطراری این مواسات و کمک و خیرات را داشته باشیم و از حداقل مال خودمان بگذریم و به افراد نیازمند کمک کنیم.

در این شرایط ویژه ای که ایران و جهان درگیر آن شده است تا جایی که برخی مردم کار خود را از دست داه اند و برخی مشکلات اقتصادی پیدا کرده اند باید به تأسی از امام حسن مجتبی(ع) که سه مرتبه اموال خود را بخشید، ما نیز بخشی از اموال خود را در راه خدا به افراد بی بضاعت بدهیم که هم خداوند راضی خواهد شد و هم ائمه راضی می‌شوند.

امام مجتبی(ع) الگوی خیران و نیکوکاران

ما خود امام حسن مجتبی(ع) را یک الگو قرار می دهیم در این مسأله که او تمام هستی خود را بخشید ما نیز بخشی از مال خود را می دهیم. چون انسان با بخشش مال نه تنها چیزی از دست نمی دهد، بلکه همه چیز به دست می آورد، همچنانکه در قضیه قربانی گوسفند توسط پیامبر شنیده ایم که وقتی ایشان گوسفندی را قربانی کرد و همه را غیر از یک تکه کوچک در راه خدا انفاق کرد، فرمودند: در حقیقت همین یک تکه از بین رفت و هر آنچیزی که در راه خدا بخشیدیم برای ما مانده است. بنابراین این مسأله ای است که در انفاق و مسائل این چنینی باید رعایت شود.

در ادامه تحلیلی از دوران خلافت امام مجتبی داشته باشید و بفرمایید چرا امام مجتبی(ع) با معاویه صلح کرد؟

با توجه به این که ائمه اطهار(ع) الگو هستند، یکی از مباحثی که در مورد امام حسن مجتبی(ع) وجود مسأله خلافت ایشان است. در مسأله خلافت ایشان می بینیم که در نهایت منجر به صلح می‌شود، دلائل و چگونگی این صلح به صورت مفصل مطرح شده  و بسیار قابل توجه است.

چرایی صلح امام با معاویه

در حقیقت ایشان به گونه ای با معاویه پیمان بست که از هرجهت به نفع مسلمین باشد و خطاهای احتمالی که می دانست معاویه انجام می دهد، در صلح نامه آوردند ولی معاویه فردای آن روز نقض پیمان کرد ولی سؤال اساسی این است که چرا اصلا کار منجر به این مسأله شد؟ در مورد اوضاع و احوال مردم آن زمان باید بگوییم وقتی امام حسن مجتبی(ع) در ساباط زخمی شد و یکی از یاران خودشان ضربه ای به ایشان وارد کرد، سرانجام دست از مبارزه کشیدند و به صلح منجر شد. دلیل این مسأله چه بود؟

ابتدا باید تذکر بدهیم اوضاع و احوال آن زمان بعد از پیامبر دگرگون شده بود  و حضرت امیرالمؤمنین(ع) بعد از 25 سال سکوت، کمتر از پنج سال حکومت کرد و این پنج سال هم درگیر مشکلات عدیده ای بودند، از جمله اصحاب جمل یک سری مشکلات درست کردند که هم خشکه مقدسان مسلمان در بین آنها بودند و هم جنگ جویان زمان پیامبر و هم امویان بعد از آنها جنگ با اصحاب صفین و نهروان مبارزه کردند.

تأسیس تشکل قوی امویان از زمان امیرالمؤمنین(ع)

پس در این مقطع زمانی که از همان 25 سال شروع شد، امویان یک تشکل بسیار قوی در این زمان درست کرده بودند و چون تشکل قوی داشتند سعی کردند کل امپراتوری اسلامی را امویان از طرق مختلف احاطه داشته باشد و به همین دلیل می‌گویند: در منزل و دارالحکومه امام حسن مجتبی(ع) جاسوسان و مأموران مخفی امویان حرکات ایشان و حتی با ایجاد یک شبکه بزرگ، فرماندهان را زیر نظر داشتند.

شکاکان دوران امام مجتبی

گروه دیگر شکاکانی بودند که هرچند مبارزه علیه امام مجتبی(ع) نداشتند ولی آثار و دیدگاه هایی که برخی افراد مثل خوارج مطرح می کردند روی اینها اثر گذاشت تا جایی که افرادی مذبذب شدند و در مسائل اجتماعی ورودی پیدا نمی کردند و این هم گروه دیگری در زمان حکومت امام حسن(ع) است.

خوارج؛ مانع همیشگی

خوارج نیز بعد از این که امیرالمؤمنین(ع) آنها را از میان برداشت در زمان امام حسن مجتبی(ع) دوباره آمدند و طبیعی است چون آنها یک دیدگاه های عجیبی داشتند به مخالفت برخواستند، هرچند اندک بودند.

گروه سرخ ها

گروه دیگری بودند که گروه سرخ ها و حمراء محسوب می شدند، این گروه عمدتا دنبال کسانی می رفتند که پیروز باشند، یعنی تلاش می کردند عمدتا جزو سربازان شخص پیروز و شمشیران شخص غالب باشند، اینها کسانی بودند که ابتدا با امام مجتبی(ع) بیعت کردند ولی به مرور از بیعت سر باز زدند و در نهایت به سمت و سوی گروه غالبان که در نظرخودشان معاویه بود، رفتند. در این صورت خودتان ببینید امام حسن(ع) با چه وضعیتی دست و پنجه نرم می کردند و چرا کار ایشان به صلح رسید.

ویژگی اصلی مردم دوران امام مجتبی(ع) چه بود و چه درسی از آن دوران برای امروز وجود دارد؟

همانطور که ملاحظه کردید، امام مجتبی(ع) در شرایط سختی زندگی می کرد و ما وقتی این اوضاع و احوال را نگاه می کنیم می بینیم بسیار شکننده است یعنی مردم با بسترهایی که برای شان ایجاد کرده بودند به نوعی از حق گریزان بودند؛ یعنی یکی از ویژگی هایی که می توانیم در زمان امام مطرح کنیم همین بود که مردم حق را دنبال نمی کردند.

تبعات گریز مردم از حق

در این صورت طبیعی است که این افراد یا خنثی می شوند که گوشه نشینی و عزلت را دنبال می‌کنند و یا این که حق بر آنها مشتبه می‌شود و یا حتی دنبال باطل می روند. که امام حسن(ع) نیز به مردم در همان زمان فرموند چیزهایی که این ها مطرح می‌کنند برای شما دنیا و آخرت نخواهد داشت.

نکته ای که می خواهم مطرح کنم این است که حکومت ها تا جایی که می‌توانند باید حقایق را به نحو مطلوب در اختیار مردم قرار بدهند تا مردم با بصیرت مرزهای حق و باطل بشناسند.

باید حقانیت حکومت اسلامی را برجسته کنیم

بیش از چهل سال از انقلاب اسلامی می گذرد و برای تداوم حکومت باید زمینه های بروز و حق و حقانیت را از طریق فضاهای سخنرانی و فضای مجازی برجسته کنیم تا مردم حق و حقیقت را ببینند و واقعا چیزی بر آنها مشتبه نشود که در این صورت همواره پای ثابت حمایت و حکومت خواهند بود و می توانیم امیدوار به تداوم نظام اسلامی خود بوده و آن را به سراسر جهان گسترش بدهیم.

در غیر این صورت دسیسه های که معاویه هایی در زمان امام حسن مجتبی(ع) انجام می داد، امروز نیز توسط معاویه های زمان وجود دارد و در این صورت حق مشتبه می‌شود و توده مردم که توان تمایز بین حق و باطل نداشته باشند به سمت باطل گرایش پیدا می‌کنند.