چرا امام زمان(عج) را ربیع الانام می‌خوانند؟/ أحْسن الْحال ما وابسته به امام است

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از شبستان ، به مناسبت فرا رسیدن بهار طبیعت و به منظور بررسی وجوه قرابت و شباهت این بهار با عصر ظهور امام زمان(عج) که از‌ایشان به ربیع الانام تعبیر می‌شود، با حجت الاسلام والمسلمین «سیدمحمد نقیب»، رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن گفتگو کرده‌ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود:

چرا از وجود مقدس امام زمان(عج) به ربیع الانام (بهار مردمان) تعبیر می‌شود؟ بین حضرت حجت(عج) و بهار چه قرابت معنایی وجود دارد؟

در زبان عرب از بهار به ربیع تعبیر می‌شود، اینکه حضرت صاحب الزمان(عج) را با عنوان ربیع الانام معرفی کرده‌اند از این باب است که در بهار، طبیعت مجدداً برانگیخته و زنده و شاداب می‌شود و حیاتی دوباره می‌یابد درباره وجود مقدس امام زمان(عج) نیز به همین شکل است؛ بنابر تصریح روایات زمانی امام مهدی(عج) ظهور می‌کنند که دنیا پر از ظلم جور شده و عالم درگیر خزان و زمستان سرد بی‌عدالتی و ظلم است اما با آمدن امام زمان(عج) همه عالم حیات و شروع و بهار دوباره می‌یابد و سرزندگی و شادابی بر جهان حاکم می‌شود. همانطور که درباره قیامت هم در قرآن به نوعی برانگیختگی و بهار تعبیر شده است درباره امام زمان(عج) نیز این مسأله صادق است و با ظهور‌ایشان عالم برانگیختگی، حیات و پویایی بی‌نظیری را تجربه می‌کند.

ما برای استقبال از بهار سنت‌ها و آداب و رسوم بسیار داریم، برای استقبال از ربیع الانام چه سنت‌هایی باید به کار بگیریم؟

در بهار دو خانه تکانی داریم یکی مربوط به ظاهر منزل اعم از گردگیری و دیگری مربوط به پاکسازی قلب و معنویات است، اگر با کسی کینه، کدورت و اختلافی داریم، برطرف می‌کنیم اگر ناراحتی داریم با دید و بازدید‌ها اختلافات را رفع و خود را به هم نزدیک می‌کنیم... درباره ظهور امام زمان(عج) نیز چنین است برای آمدن امام زمان(عج) باید زمینه‌های به شکل اجتماعی و زمینه‌هایی به شکل فردی ایجاد شود.

کار‌های اجتماعی و بیرونی همچون مواسات و کمک به یکدیگر و دستگیری از هم و توجه به فقرا و مستمندان، امر به معروف و نهی از منکر، سالم‌سازی اجتماع از بدی‌ها و پاک‌سازی درونی و قلبی شامل تهذیب نفس که انسان خود را از بدی‌ها و ناپاکی‌ها و وساوس شیطانی نفس بری و پاک می‌کند.

در دعای تحویل سال از خدای متعال احسن الحال را طلب می‌کنیم و می‌خوانیم «حوّلْ حالنا إلی أحْسن الْحال»، این احسن الحال چقدر به ظهور امام زمان(عج) بستگی دارد؟

واژه حَوّل که در دعای تحویل سال آمده، و از خدا تغییر حال‌مان را طلب می‌کنیم در زبان عربی دو معنا دارد یکی تغییر سال و حلول سال جدید و دیگری مربوط به احوال است که به حالات روحی معنوی انسان باز می‌گردد. همان طور که سال عوض می‌شود باید حال انسان هم تغییر کند، چنان که در روایات آمده نباید دو روز مؤمن شبیه به هم باشد؛ بلکه انسان باید در تغییر دائمی و رشد و ارتقای معنوی باشد.

حلول سال که در بهار رخ می‌دهد و هر سال تکرار می‌شود اما تغییر احوال، جنبه معنوی دارد و به امام و ولایت وابسته است، تغییر حالی که از خدا مسئلت می‌کنیم با وجود امام است که رخ می‌دهد چنان که در زیارت‌امیرالمؤمنین علی(ع) خطاب به حضرت(ع) عرضه می‌داریم شما محول الحال هستید!

اصل حال در اختیار خدا است اما واسطه تغییر احوال آدمی، ولی خدا و امام است و اکنون امام حی و زمان(عج) حضرت مهدی(عج) هستند و تغییر حال ما و رسیدن به احسن الحال به دست‌ایشان است.

امسال که بهار طبیعت با بهار معنویت و رمضان المبارک مقارن شده است چطور می‌توان در همزمانی این دو بهار خود را به ربیع الانام نزدیک کرد؟

نوروز که از سنت‌های ایرانی است از قدیم الایام به جهت اعتقاد و اسلامیت مردم با آموزه‌های دینی مرتبط و منطبق بوده و است، دیدوبازدید‌ها، خانه تکانی‌ها، دل تکانی‌ها، رفع کدورت‌ها همه عمل به دستورات دینی است.

نوروز جدای از آداب و آموزه‌های دینی ما نیست همه سنت‌های مردم ایران سنت‌های اسلامی ایرانی است که در نوروز نمود یافته و همین‌ها را در ماه مبارک رمضان نیز می‌بینیم؛ در رمضان المبارک بحث خودسازی و تهذیب و مواسات با یکدیگر مورد توصیه و سفارش است، در دعای بعد از نماز ماه رمضان از خدا می‌خواهیم همه گرسنگان را سیر کند و هر مریضی را شفا دهد و مهم آنکه در این طلب و مسئلت همه را مدنظر داریم و درباره مسلمان و غیرمسلمان صحبت نمی‌کنیم و فارغ از هر عقیده و فکر و مذهبی خیرات را برای همه انسان‌ها درخواست می‌کنیم و این همان اتفاقی که است که بهار وجود امام زمان(عج) با عالم می‌کند و همه عالمیان و مردمان را بهره‌مند می‌کند.

تقارن زمانی نوروز و ماه مبارک رمضان چقدر به اجتماع قلوبی که به تعبیر امام زمان(عج) زمینه ساز ظهور است کمک می‌کند؟

در رمضان اجتماع قلوب گاهی با جمع شدن در مراکز دینی مثل مساجد و هیئت‌ها و از طریق مناجات و نیایش و... رخ می‌دهد؛ اما اجتماع قلوب واقعی یعنی توجه داشتن به یکدیگر و دستگیری از فقرا و مراقب گرفتاران بودن؛ این همدلی‌ها باید بر مدار وجود مقدس امام زمان(عج) باشد اجتماع دور امام یعنی توجه به اوامر و نواهی حضرت حجت(عج)؛ اجتماع قلوب در جامعه دینی با افزایش محبت‌ها و دلسوزی‌ها نسبت به یکدیگر رخ می‌دهد اینکه مشکل دیگران را مشکل خودمان بدانیم و دغدغه‌مند رفع آن باشیم چنان که فلسفه روزه داری هم همین است که شرایط فقرا و محرومان را درک کنیم. اجتماع قلوب واقعی در عصر ظهور رخ می‌دهد که مردم به قدری از یکدیگر دستگیری می‌کنند که فقیری برای دادن صدقه یافت نمی‌شود!