از رگه های سینه زنی بوشهری در زنگبار تا عزاداری شیعیان خوجه

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از مهر ، هرساله با شروع ماه محرم الحرام و فرارسیدن ایام سوگواری سالارشهیدان، امام حسین (علیه السلام) و یاران باوفای ایشان، عاشقان سیدالشهداء در گوشه گوشه این عالم، گرد هم جمع شده و برای آن امام مظلوم مراسم‌های عزاداری برگزار می‌کنند.شیعیان و محبان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در منطقه آفریقا با آغاز ماه محرم الحرام همگام با سایر کشورهای جهان، عزای سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) را در شهرها و روستاهای مختلف کشورهای سنگال، گامبیا، گینه بیسائو و موریتانی برپا کردند. الجزایر، مصر، مراکش و تونس از جمله کشورهای شمال آفریقا هستند که در این ماه به عزاداری می‌پردازند. دسته عزاداری در شهرهای داکار، کولاخ، زیگنشور، فاتیک، کلدا و تیئس در کشور سنگال و شهرهای بانجول و سریکندا در کشور گامبیا و نواکشوط مرکز موریتانی و همچنین شهرهای بیسائو و بافتا در کشور گینه بیسائو نیز از دیگر کشورهای آفریقایی است که مردم در ماه محرم عزاداری می‌کنند.کشورهای سنگال، اتیوپی، موزامبیک نیز برنامه‌های خاص خود را دارند.

مراسم عاشورای حسینی در شهر «هرار» اتیوپی، همه ساله برگزار می‌شود. گفته می‌شود مراسم گرامیداشت امام حسین علیه السلام در روز عاشورا و عشق و محبت به اهل بیت (ع) در میان مسلمانان شهر هرار (که همه اهل سنت شافعی هستند) از گروه مهاجرین شیرازی نشأت گرفته است که حدود پانصد سال پیش به آفریقا مهاجرت کردند و برخی به این منطقه آمدند. از آن زمان، در این شهر برگزاری مراسمی به مناسبت عاشورای حسینی ریشه گرفته، پا برجا مانده و به یک سنت دیرینه در میان مسلمانان این شهر تبدیل شده است.

مراسم سوگواری و عزاداری عاشورای حسینی در آفریقای جنوبی

جالب است بدانید علاوه بر ایرانیان، دو گروه بزرگ از شیعیان به آفریقا هجرت کرده اند که اکنون نیز حضور دارند. یکی، خوجه های اثنی عشری هند و پاکستان که اکثراً در شرق و جنوب و تا حدودی در مرکز این قاره مستقر شده اند و دیگری شیعیان لبنانی که اغلب در غرب و مرکز این قاره حضور دارند. مسلمانان شهر هرار در روزهای نهم و دهم محرم (تاسوعا و عاشورا) در دسته‌های منظم به منازل یکدیگر می‌روند و پس از تلاوت قرآن به صورت گروهی و طی مراسمی، قاتلان امام حسین علیه السلام و یارانش را لعن می‌کنند. خانم‌های هراری نیز از قبل، نمادهایی به شکل کوزه آماده می‌کنند و به محض رسیدن این دسته‌ها، کوزه‌ها را به سوی آنان پرتاب می‌کنند و جوانان حاضر در دسته‌ها هم با چوب‌هایی که در دست دارند در حرکتی سمبلیک آن کوزه‌ها را به نشانه نفرت از قاتلان امام حسین علیه السلام و یارانش، می‌شکنند و قطعه قطعه می‌کنند. در نهایت نیز بانوان دوستدار اهل بیت (ع) با حلوا، حلیم و سایر غذاهای محلی از جوانان و هیأت پذیرایی می‌کنند. گفتنی است که مردم هرار در مراسم عزاداری، ضمن تلاوت قرآن، پیوسته از مناقب و فضائل امام حسین علیه السلام یاد می‌کنند و دشمنان و قاتلان آن حضرت و یارانش را مورد لعن و نفرین قرار می‌دهند.

عزاداری شیعیان خوجه

عزاداری شیعیان خوجه در حسینیه هندی‌ها و پاکستانی‌های مقیم در اتیوپی، از مهمترین مراسم مذهبی شیعیان خوجه در این کشور است. عمده مراسم آنان از شب اول محرم تا شب یازدهم است. در این ایام برنامه‌های عادی مساجد آنان تعطیل می‌شود و برنامه‌های ویژه ماه محرم در امامباره (حسینیه) شیعیان خوجه در هر شهر که تعدادی خوجه در آن حضور داشته باشند، برگزار می‌شود.معمولاً برنامه عزاداری همراه با برگزاری نماز جماعت مغرب و عشاء و سخنرانی یکی از روحانیون خوجه در فضائل و مناقب اهل بیت (ع) و مصائب آن خاندان به ویژه ابا عبدالله الحسین علیه السلام است. آنان مراسم نوحه خوانی و سینه زنی به زبان اردو و گاهی به زبان فارسی را با شوق و حرارت زائد الوصفی اجرا می‌کنند و نوع خاصی از سینه زنی معروف به «صف» دارند که از شب پنجم شروع می‌شود.از شب ششم همزمان با نوحه خوانی، علم‌ها و تابوت‌های خاصی که هر کدام نماد یکی از وقایع کربلا است، دور تا مجلس به گردش در می‌آید و عزاداران با دست کشیدن به این علم‌ها و تابوت‌ها، از آنها تبرک می‌جویند.

مراسم شب دهم با شور و هیجان خاصی برگزار می‌شود. عزاداران به صورت گروهی و در هیأت سینه زنی به خیابان می آیند و راهی حسینیه می‌شوند. اوج مراسم عزاداری در روز عاشورا است که از ۹ صبح تا ۳ بعد از ظهر ادامه دارد. در این روز علاوه بر نوحه خوانی، چهار رکعت نماز خوانده می‌شود و بعد از آن زیارت معروف عاشورا همراه با صد لعن و سلام و زیارت علقمه قرائت می‌شود. در این روز مراسم سخنرانی و روضه خوانی با تفصیلات بیشتری برگزار می‌شود و از شرکت کنندگان با غذای مخصوص به نام «نیاز» پذیرایی می‌شود. مراسم شب یازدهم با حالت حزن و اندوه خاصی برگزار می‌شود و آخرین مراسم آنان شب دوازدهم است که بعد از این شب، مراسم عادی حسینیه شیعیان ادامه می‌یابد.لازم به ذکر است شیعیان خوجه هندی - پاکستانی علاقه خاصی به کربلا و عزاداری ابا عبدالله الحسین علیه السلام دارند. اغلب آنان در منازل خود ماکت و سمبل‌هایی از شعائر کربلا نگهداری می‌کنند و هر روز صبح با احترام خاصی از آنها تبرک می‌جویند.

پخت غذای نذری تمخریت در سنگال

محرم و مراسم عاشورا در سنگال به شکل سنتی برگزار می‌شود. غذای مخصوص شب عاشورا، نوعی غذای عربی با گوشت گاو است. به عاشورا در زبان محلی سنگالی، تمخریت (Tamkharit) گفته می‌شود. روز عاشورا در سنگال تعطیل است و مرثیه خوانان با به تصویر کشیدن واقعه کربلا ، مراسم سوگواری این روز را به جا می‌آورند.

مراسم عاشورا در تونس

تونس از دیگر کشورهای آفریقایی است که مراسم ماه محرم در این کشور از جایگاه مهمی برخوردار است. از زمان تسلط فاطمیان بر تونس، مذهب تشیع و سنت‌های آن از جمله مراسم سوگواری ایام عاشورا در رده آئین‌های اجتماعی مردم قرارگرفت. عاشورا تا چندی قبل، از تعطیلات رسمی تونس بود ولی اکنون این‌گونه نیست. مردم تونس در عزاداری‌ها از خوردن غذاهای رنگین اجتناب‌می‌کنند و صبح عاشورا به مزار اموات سرمی‌زنند. تونسی‌ها نیز همسو با دیگر کشورها، آئین‌های ویژه عاشورا را برگزار می‌کنند و در این روز، غذایی ساده می‌خورند و به زیارت قبور می‌روند

کشور موزامبیک در جنوب قاره آفریقا قرار دارد و شهر نامپولا در استان نامپولا، شیعیان اندکی را در خود جای داده است. شیعیان شهر نامپولا در موزامبیک در ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) همچون شیعیان سراسر جهان، در غم شهادت جانگداز سلاله پاک پیامبر اکرم (ص) و یاران باوفای ایشان در سوگ می‌نشینند.

شیعیان موزامبیک اکثراً هندی‌ها و لبنانی‌هایی هستند که برای کار و تجارت به این کشور آمده اند. در دو شهر ماپوتو (پایتخت) و نامپولا، دومین شهر مهم موزامبیک، شیعیان زیادی زندگی می‌کنند و مراسم آنان به طور جداگانه برگزار می‌شود. شیعیان زیمبابوه نیز از نژادهای مختلفی هستند اما مراسم عزاداری آنها در مکان یکسانی برگزار می‌شود.

در کشور نیجریه، محبان اهل بیت (علیهم السلام)، در جای جای این کشور، در دهه محرم مراسم‌های عزاداری برگزار می‌کنند.

نمایندگی نیجریه در ده روز محرم در دو مرکز، شامل مدرسه حضرت خدیجه (سلام الله علیها)، ویژه خواهران و کالج تربیت معلم المصطفی برای خواهران و برادران مراسم‌های عزاداری برگزار نمود و با دعوت از سخنرانان و مداحان به ذکر بیان مطالب و ذکر مصیبت و مداحی پرداختند.در روز عاشورا نیز امسال در حسینیه امام خمینی (قدس سره) مراسم باشکوهی برگزار شد. در این مراسم‌های علاوه بر طلاب و اساتید و کارکنان، آحاد مردم نیز شرکت می‌کردند و از فیوضات معنوی آن بهره مند می‌شدند.

رگه‌هایی از سینه زنی بوشهری‌ها در زنگبار

مبلغان شیعی از جزیره زنگبار، به ترویج تشیع در جنوب آفریقا و کشورهای ماداگاسکارو مجمع الجزایر کومور و از طرفی دیگر در شرق آفریقا و تانزانیا، کنیا و جزیره "مومباسا "در اقیانوس هند پرداخته اند و اکنون نیز در ایام محرم و صفر، این مساجد و حسینیه‌ها پذیرای عاشقان حسینی هستند. در قرن معاصر نیز حضور مبلغین ایرانی تبار و سفر علمای ایرانی به شرق آفریقا و سکونت در جزیره زنگبار، از عوامل غیرقابل انکار تبلیغ آئین تشیع و فرهنگ عاشورا بوده است.

در تانزانیا و زنگبار و کشورهایی مانند ماداکاسگار و کومور افرادی وجود دارند که در ایام محرم به زبان فارسی، نوحه و روضه می‌خوانند و در زنگبار، هر ساله در ایام محرم و اربعین مراسم سنتی سینه زنی و نوحه خوانی برگزار می‌شود. یکی از این مراسم عزاداری، موسوم به سینه زنی بوشهری است. در این مراسم افراد با حلقه زدن و دست انداختن گردن یکدیگر می‌چرخند و شیعیان بومی نیز با فراگرفتن این نوع سینه زنی آن را مدیون ایرانیان می‌دانند.

در تانزانیا و جزیره زنگبار نیز مکانی به نام حسینیه بحرینی‌ها وجود دارد که شیعیان عرب تبار بحرینی و عمانی، اقدام به عزاداری برای سید الشهدا می‌کنند. در ایام اربعین، دسته‌های عزاداری شیعیان با حضور در این محل که مکان استقرار شیعیان بومی زنگبار است، مراسم عزاداری برگزار می‌کنند. در این مراسم اسبی که نماد ذوالجناح است در خیابان‌ها به گردش در می‌آید و شیعیان و عزاداران حسینی، مردم آفریقا را از ظلمی که بر نوه رسول خدا (ص) واقع شده است آگاه می‌سازند و این اسب خونین، ظلم امویان را به دیگر مسلمانان یادآوری می‌کند.

روز حسین (ع) در مسجد مرکزی شیعیان دارالسلام

در ایام محرم، شیعیان خوجه در مسجد مرکزی شیعیان دارالسلام، مراسم مشهور به "روز حسین (ع) " را برگزار می‌کنند و نمایندگان فرقه‌های اسلامی و اهل سنت و شیعیان بومی با حضور در این مراسم، به زبان محلی و سواحیلی، برای معرفی و ترویج مکتب تشیع، برای حاضران سخنرانی می‌کنند. در ایام محرم و صفر هر سال خیابان‌ها و مراکز اصلی پایتخت دارالسلام و مسجد مرکزی شیعیان، سیاه پوش می‌شود و از شب اول محرم، شیعیان خوجه هندی با برپایی ماکت واقعه کربلا و سیر روزشمار دهه اول محرم و پخش روضه و مرثیه از معابر و مساجد و اماکن متعلق به خود، این ایام را گرامی می‌دارند.

حضور پر شور در نماز جماعت‌های یومیه و عزاداری شبانه و سخنرانی وعاظ مشهور در شب‌های محرم به خصوص روزهای تاسوعا و عاشورا از با شکوه‌ترین مراسم شیعیان در درالسلام است. با نزدیک شدن روز عاشورا شیعیان مقیم دارالسلام با همراهی بومیان در شب عاشورای محرم هر سال با برگزاری راهپیمایی شب عاشورا از مسجد قدیمی شیعیان به سمت مسجد مرکزی شیعیان، سینه زنی و نوحه خوانی می‌کنند و در میان حرکت دسته عزاداری برخی از هندوها و غیرشیعیان نیز حضور می‌یابند و به نذر و نیاز می‌پردازند.