توصیه قرآن در مقابل بدرفتاری دیگران

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از ایکنا ، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین ثروتی، مدرس تفسیر قرآن کریم در تفسیر آیات ۳۴ تا ۳۸ سوره فصلت که در صفحه مجازی وی در پیام‌رسان ایتا منتشر شده است، اظهار کرد: خداوند در آیه ۳۴ این سوره می‌فرماید: «وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ»؛ «لاتستوی» یعنی مساوی نیست، «الحسنه» به معنای خوبی، «ولی» دوست صمیمی و «حمیم» یعنی گرم و دلسوز. آیه می‌فرماید خوبی با زشتی یک جور نیستند، بدی را با آن چیزی که بهتر است یعنی با زیباترین روش دفع کن یا از بین ببر، نه اینکه بدی را با یک کار زشت مثل خودش جواب دهیم. آن کسی که بین شما و او دشمنی است با این کار به دوست صمیمی و دلسوز تبدیل می‌شود.

در آیه بعد می‌فرماید: «وَمَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَمَا يُلَقَّاهَا إِلَّا ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ»(فصلت/ آیه ۳۵)؛ این خصلت و ویژگی که انسان بتواند بدی دیگران را با خوبی جواب دهد و در مقابل بدی از کوره در نرود، در وجود هر کسی نیست مگر کسی که بهره و نصیب بزرگی داشته باشد یعنی وضعیت معنوی او خوب باشد.

افراد معمولی وقتی در حق آنها بدی شود اگر بتوانند همان را پاسخ می‌دهند و اگر نتوانند هم کینه فرد را به دل می‌گیرند. اینکه انسان کار بد را با خوبی جواب دهد، کار بزرگی انجام داده است، قرآن کریم با این آیه می‌خواهد به ما انگیزه بدهد.

آنچه در این دو آیه نمایان است توصیه اصلی اسلام این است که بدی دیگران را با بدی جواب ندهیم و اسلام این شیوه را هنر نمی‌داند. ما نیز در توصیه‌های خود به دیگران حواسمان باشد این شیوه را در موقعیت‌های مختلف به دیگران و نزدیکان خود توصیه نکنیم، به‌طور مثال کسی که به او بدی شده و با ما مشورت می‌کند، به جای توصیه به صبر او را تشویق نکنیم که جواب فرد مقابل را به همان شیوه بدهد و یا با او مقابله به مثل بکند، در این صورت او را پرخاشگر می‌کنیم.

در این زمینه سفارش قرآن کریم توصیه به آرامش و صبر است نه مقابله به مثل و تلافی کردن. این شیوه قرآنی در بسیاری از علمای اخلاقی دیده می‌شود که اغلب در مسائل خانوادگی و مشکلاتی که وجود دارد افراد را به صبر دعوت می‌کنند. در این زمینه خداوند در آیه ۱۰ سوره زمر نیز می‌فرماید: «يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ» پاداش صابران بی‌حساب است.

در آیه ۱۴ سوره تغابن نیز آمده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ ۚ وَإِنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ» ای مسلمانان بعضی از همسران شما و فرزندان شما دشمنان شما هستند با آنها با احتیاط و هوشیاری برخورد کنید و اگر حلالشان کنید و ببخشید و نسبت به خطاهای آنها چشم‌پوشی کنید و آن را از دیگران بپوشانید خداوند هم شما را می‌آمرزد.

ممکن است در خانواده همسر یا فرزند کسی دشمنش باشد خداوند در این آیه بیان نمی‌کند با او تلافی کن بلکه در این زمینه به صبر و بخشش توصیه می‌کند، در آیه دیگری از قرآن کریم خداوند مال و فرزند و... را فنته و وسیله آزمایش می‌داند. خداوند در آیه ۲۲ سوره نور نیز می‌فرماید: «وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا ۗ أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ» باید ببخشند و چشم‌پوشی کنند آیا دوست ندارید خدا هم شما را ببخشد.

امام علی(ع) در نهج‌البلاغه در وصیت‌های خود دارند اگر از ضربه‌ای که ابن ملجم به من وارد کرده زنده بمانم و از دنیا نروم او را می‌بخشم، و آیه ۲۲ سوره نور را بیان می‌کنند.

گاهی ما برای خود دلایلی می‌آوریم که این موقعیت متفاوت است و حالا وقت گذشت و صبر نیست، اگر جواب فرد مقابل را ندهیم ممکن است شرایط بدتر شود و به قول معروف او را دور بردارد و با خود توجیه کنیم که این آیه برای این شرایط ما نیست، صدها دلیل برای عمل نکردن به آیه در ذهن ما می‌‌آید. اما در این شرایط تفاوت ما و امام علی(ع) دیده می‌شود به جای اینکه بنده خدا باشیم بنده خود و هوای نفس خود می‌شویم.

در آیه ۳۶ سوره فصلت آمده است: «وَإِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ ۖ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ»؛ «نزغ» به معنای وسوسه است؛ خداوند در این آیه می‌فرماید و اگر وسوسه‌ای از جانب شیطان به تو رسید پس به خدا پناه ببر به درستی که او بسیار شنوا و بسیار داناست. این آیه نشان می‌دهد اگر بخواهیم جواب کار بد کسی را به خوبی بدهیم سر و کله شیطان پیدا می‌شود و تلاش می‌کند که ما این کار را انجام ندهیم.

وقتی انسان در خود ضعفی را می‌بیند به خدا پناه می‌برد. در انتهای آیه بیان شده خدا بسیار شنواست یعنی انسان این پناه بردن را در زبان هم باید جاری کند و در ادامه که گفته خدا بسیار داناست یعنی می‌داند این پناه بردن واقعی است یا خیر.

در آیه ۳۷ این سوره نیز می‌خوانیم: «وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ ۚ لَا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلَا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ» شب و روز و خورشید و ماه از نشانه‌های اوست، برای خورشید سجده نکنید و نه برای ماه، بلکه برای خدا سجده کنید، خدایی که اینها را آفرید. انسان باید در مقابل خالق طبیعت و مخلوقات سجده کند.

خداوند در آیه ۳۸ سوره فصلت می‌فرماید: «فَإِنِ اسْتَكْبَرُوا فَالَّذِينَ عِنْدَ رَبِّكَ يُسَبِّحُونَ لَهُ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَهُمْ لَا يَسْأَمُونَ» اگر تکبر کردند و شأن خود را بالاتر از این دانستند که در مقابل خدا سجده کنند پس کسانی هستند که در پیشگاه پروردگار تو هستند خدا را شب و روز تسبیح می‌کنند و از این کار خسته نمی‌شوند.