علل عقب‌ماندگی جوامع اسلامی در نگاه امام خمینی(ره)

 به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از مهر ، ، حجت الاسلام «امیر علی حسنلو»، استاد سطوح عالی حوزه و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه در یادداشتی به علل عقب ماندگی جوامع اسلامی از منظر  امام خمینی(ره) پرداخته که متن آن در ادامه می آید:

تردیدی نیست که کشورهای اسلامی با توجه به سابقه تمدنی مترقی گذشته، در قرون اخیر گرفتار عقب ماندگی ها و آسیبها و گرفتاری های پیچیده و خانمان سوز و خونباری بوده است؛   علل اصلی این عقب ماندگی  ها و عدم ترقی با وجود سابقه درخشان تاریخی و دوران طلائی قرون متقدم چیست؛

اگرچه در این باره کتاب های زیادی نوشته شده و دانشمندان نظریه به پردازی های زیادی پرداخته اند، برای آگاهی کامل مناسب است به منابع و آثار تولید شده مراجعه نمود، دراین فرصت فشرده ای از نگاه و نظر حضرت امام خمینی (ره) که یکی از رهبران بزرگ جهان اسلام می باشد که در نوع خود از جهت دیدگاه و آگاهی های وسیع کم نظیر است  چراکه در این عصر سیطره و سلطه  اندیشه های غرب بر تمام دنیا و اشغال کشورهای اسلامی از هر جهت بویژه از ابعاد فرهنگی، امام در مقابل این ساختار انقلاب بزرگ بیدار گرایانه را رهبری نمود و به پیروزی رسید و نظامی بر اساس دیدگاه قرآن و اسلام  بنیان نهاد، درتاریخ اسلام بی نظیر است.

در این مجال به اختصار به برخی از نظرات آن حضرت در سالگرد رحلت آن قائد عظیم الشان  اشاره می گردد:

عقب ماندگی، یعنی عدم وجود توسعه و رفاه و فن آوری و فقدان زمینه های آن در یک جامعه و بازماندن از تحول و پیشرفت های جهانی که در ابعاد مختلف به سرعت در حرکت است.

عناصر توسعه و پیشرفت چیست؟ یا به عبارتی چه عوامل و زمینه ها و عناصری سبب پیشرفت جوامع می شود که در جهان اسلام و خصوصا ایران وجود ندارد که مایه عقب ماندگی در این بلوک از جهان شده است؟ و آیا واقعا کشورهای اسلامی خصوصا ایران عقب مانده هستند؟

پژوهشگران در مجموع سه عامل اساسی و ایجاد سه نوع زمینه را برای توسعه ضروری دانسته اند:

۱. فرهنگ: ۲. علم؛ ۳. وجود ارزش های انسانی درجامعه.   قسمت اخیر در واقع فرآیند علم و فرهنگ است که به عنوان یک نظریه مطرح گردیده است.

قبل از تبیین  توجه به چند نکته لازم است.

بنابر اعتراف مستشرقین و اسلام شناسان غربی دین اسلام دارای عالیترین و پویاترین فرهنگ ها و کتاب آسمانی مسلمانان بهترین و ارزشمندترین کتابی است که دارای قوانین علمی مهم است که اکنون نیز برای بشر ناشناخته است.

کتاب آسمانی اسلام و آموزه های دینی حضرت محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ کاملا موافق و مشوق به علم آموزی و احترام به علما و برقراری و رعایت نظم اجتماعی و حقوق فردی انسان ها و تأکید بر حفظ بهداشت و پاکیزگی و رعایت حقوق دیگران است، به طوری که در هیچ یک از قوانین موضوعه جوامع انسانی این دقت و ظرافت وجود ندارد. فرهنگ که عبارت از مجموعه ای از این قوانین است در متون اسلامی به وضوح دیده می شود. تشویق به یادگیری علم و تولید علم و احترام به علما و دانشمندان در متون اسلامی به هزاران روایت بالغ می گردد.

علل اصلی عقب ماندگی جوامع اسلامی از منظر امام خمینی(ره) را به طور اختصار می توان در عوامل زیر جستجو کرد که مورد توجه بزرگانی چون امام و سید جمال نیز بوده.

۱. عدم عمل به دستورات دین اسلام بعد از پیامبر اکرم(ص) مگر اندک زمانی در عصر خلافت امیر المومنین(ع)ـ خلافت به دست عده ای افتاد که از روح اسلام بی خبر بودند. بلکه تنها هدف آنها سروری و حکومت بر مردم و ریاست و قدرت بود. نه التزام به دستورات قرآن و اسلام. یعنی اسلام ناب پس از پیامبر و اندکی بعد از آن حضرت به حاشیه رفته و هرگز به قوانین مترقی آن عمل نشده است اگر چه ۱۴۰۰ سال بنام اسلام حکومت های مختلفی بر سر کار آمده و حکومت نموده و به نام اسلام جهانگشایی و فتوحاتی را انجام داده اند، ولی هرگز قدرت آن را نداشته اند که فرهنگ اسلام را به طور دقیق در مناطق فتح شده جایگزین کنند، بلکه خرافاتی به نام اسلام جایگزین فرهنگ اسلامی شده و فرهنگ گذشته نیز به مرور زمان از بین رفته است.

۲. وجود جنگ های داخلی و درگیری های نظامی طولانی در قلمرو جغرافیایی جهان اسلام و بین مسلمانان.

۳ـ حمله های  نظامی خارجی مخرب و ویرانگر به کشورهای اسلامی مانند حملات مغول، تیمور و خصوصا جنگ های جهانی اول و دوم که بیشترین صدمه را کشورهای اسلامی دیدند و قلمرو جغرافیایی کشورهای اسلامی توسط غرب تصرف و بین آنان به عنوان مستعمره تقسیم و تمام ذخایر و معادن و کنوز مورد غارت و چپاول قرار گرفت ...

۳. فقدان وحدت و زمینه همفکری درگستره جغرافیایی جهان اسلام و انقراض خلافت های بزرگ اسلامی از جمله خلافت عثمانی که زمینه ساز فروپاشی امپراطور اسلامی گردیده، پای استعمار را به کشورهای اسلامی گشود.

۴. ظهور پدیده استعمار در اشکال مختلف آن که به غارت ثروت های کشورهای اسلامی و تحمیل فرهنگ خود در کشورهای اسلامی پرداخته، بلکه به سرقت مغزها و دانشمندان این کشورها اقدام کرده اند که کاملا مغایر با توسعه و تولید علم در این کشورهاست.

۵. سیطره طولانی استبداد بر کشورهای اسلامی. نوع حاکمیت در کشورهای اسلامی از قرون اول با تکیه بر نظامی گری بود در حالیکه نظر قرآن واسلام بر حاکمیت نخبگان علم و دانش تاکید داشته و پیامبران وجانشینان آنان را مستحق وسزاواری اجرای قسط وعدل دانسته است.

۷. امام خمینی (ره) بر این باور بودند که مشکل اول جهان اسلام حاکمان هستند. اکنون در موضوع غزه می بینیم که امت های اسلامی وحتی امتهای غیرمسلمان به جوش و خروش آمدند برای نجات مردم غزه اما از حاکمان اسلامی هنوز حرکت و اقدام جدی روشن وموثری دیده نشده است؛ لذا ضمن اینکه برای رهایی از عقب ماندگی جوامع اسلامی یک حرکت برای بیداری سراسری جوانان لازم است برای تغییر حاکمیت های اسلامی نیز حرکت های اساسی لازم است؛ یکی از آنها تغییر و دگرگونی حکمرانی ها و ساختارهای حکمرانی از وضع کنونی به وضع مردمی است.