سهم اختصاصی فقرا از بیت‌المال در سیره اقتصادی حضرت علی(ع)

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از ایکنا ، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین علی‌اکبری، پژوهشگر سیره معصومین(ع)،  به بحث درباره سیره اقتصادی حضرت علی(ع) پرداخت و گفت: براساس مستندات و گزارش‌هایی که در منابع روایی و تاریخی آمده است، حضرت علی(ع) برای بهبود وضعیت اقتصادی و همچنین برای حفظ و حراست و از اموال مسلمین و بیت‌المال، مراحل و سیاست‌های مختلفی را اتخاذ کردند.
وی ادامه داد: در مرحله اول، برای گزینش مسئولان و نیروهای جمع‌آوری اموال بیت‌المال، این سیاست را اتخاذ کردند که با توجه به معیارها و بایسته‌های لازم، همانند اصالت خانوادگی، توانمندی و برخورداری از علم و دانش و همچنین امانت‌داری و برخورداری از رفتار و اخلاق بایسته، افراد مورد نظر را گزینش می‌کردند.
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) یادآور شد: ایشان افرادی با چنین معیارهایی را نصب کردند و پس از آن، به همین هم بسنده نکرده و برای آنها آموزش‌ها، توجیهات، سفارش‌ها و نامه‌‌نگاری‌هایی داشتند و همواره مراقب آنها بودند تا این مسئولیت‌ها به درستی و شایستگی انجام گرفته و سستی در کارها نباشد.
علی‌اکبری افزود: از سوی دیگر، پس از نصب و آموزش و توضیحات لازم، نیروی مراقبتی گماردند و به آنان مأموریت دادند که مراقب رفتار و عملکرد آنان باشند و در حراست از اموال و سرمایه‌های بیت‌المال، کوتاهی و تعدی و تجاوزی نشود.
وی با اشاره به نصب افرادی به عنوان نیروهای بازرس و جاسوس از سوی امیرالمؤمنین(ع) اظهار کرد: علاوه بر افرادی که آشکارا کارگزاران را تحت نظر داشتند افرادی را نیز داشتند که به صورت مخفیانه مراقب رفتار و نحوه جمع‌آوری و حراست از اموال توسط کارگزاران حضرت علی(ع) بودند.
 

این پژوهشگر سیره معصومین(ع) تأکید کرد: پس از جمع‌آوری اموال، به طور کامل در جایی نگهداری و حراست می‌شد و مأمورانی وجود داشتند که به عنوان خزانه‌دار و نگهبان بیت‌المال که جلوی تعدی متجاوزان را می‌گرفتند تا زمانی‌که این اموال به مصرف می‌رسید.
علی‌اکبری افزود: در زمینه مصرف، مبنای کار ایشان این بود که باید آنچه بین مردم تقسیم شود و به مستحق برسد، در سریع ترین زمان ممکن در اختیار نیازمندان قرار گیرد و با سرعت عمل در بین مردم توزیع می‌کردند.
وی ادامه داد: دربرخی از روایات آمده است که در همان روز و برخی گفته‌اند در کمتر از یک هفته اموال را توزیع می‌کردند و البته این به نوع اجناس و فسادپذیر یا فسادناپذیری آن هم بستگی داشت اما به هر حال، خود حضرت می‌فرمودند که همانگونه که پیغمبر(ص) عمل می‌کردند، من هم عمل خواهم کرد و اموال را در بین مسلمین تقسیم می‌کنم.
این پژوهشگر سیره معصومین یادآور شد: در مسئله توزیع هم براساس عدالت و قسط، اموال را تقسیم می‌کردند و تفاوتی بین عرب و عجم، سیاه و سفید و افراد شناخته شده و ناشناخته تفاوتی قائل نبودند. حتی برای نزدیک‌ترین افراد به ایشان هم سهم ویژه‌ای در نظر نگرفته بودند و سهمی همانند سایر مردم برخوردار بودند.
علی‌اکبری عنوان کرد: در داستان مشهور بردار ایشان، عقیل که نیازمند بود، آمده است که وی درخواستی غیرقانونی از امیرالمؤمنین(ع) داشت که حضرت علی(ع) آهن گداخته را به وی نزدیک کرد و گفت تو از این آهن گداخته می‌ترسی اما به من اصرار می‌کنی که آتش جهنم را بپذیرم. حضرت علی به بازار کوفه اشاره کرد و گفت که با کار در این بازار برای خود درآمدی کسب کن.
وی ادامه داد: همچنین بخشی از اموال وجود داشت که برای امور اداره کشور و امور نظامی ذخیره کرده و در جای خود مصرف می‌کردند. علاوه بر این، سهم جداگانه‌ای را از زکات برای افرادی همانند فقرا اختصاص داده بودند تا فاصله طبقاتی شدید نشود و از سوی دیگر در گرفتن مالیات‌ها هم بین افرادی که درآمدی داشتند، قانونی خاص و برخی تبصره‌ها گذاشته بودند و مثلا در جایی که درآمد کمتری داشتند، مالیات کمتری گرفته می‌شد.
این پژوهشگر سیره معصومی(ع) در پایان گفت: اگر زمینی، محصول کمتری داشت، مالیات آن هم متفاوت بود و همه این موارد نشان می‌دهد که برای مسئله عدالت، بسیار ارزش قائل بوده و با عدالت هم رفتار می‌کردند و انشاء‌الله این شیوه حکومتی، الگویی برای رفتار ما در عصر حاضر باشد