ثروتی که خام‌فروشی می‌شود/کام نخل‌داران ازشیرینی خرما بی‌بهره است

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از مهر ، خرما از محصولات استراتژیک کشاورزی ایران است که در صادرات و ارزآوری می‌تواند جایگاه ویژه و قابل‌توجهی داشته باشد.

استان‌های خوزستان، بوشهر، هرمزگان، کرمان، فارس و سیستان و بلوچستان مناطق خرماخیز ایران هستند. البته طی سال‌های اخیر کمبود منابع آبی و افزایش درجه شوری آب به مشکلی بزرگ و زیان‌بار برای نخلستان‌ها تبدیل‌شده و در برخی مناطق به میزان و کیفیت محصول تولیدشده لطمه وارد کرده است.

اما بااین‌وجود، خرما، ازجمله محصولات کشاورزی ایران است که در سطح وسیعی تولید و در حجم بالا برداشت می‌شود و چنانچه درباره آن برنامه‌ریزی دقیق و کارشناسی شده وجود داشته باشد، می‌توان صادرات مناسبی از این محصول داشته و به ارزآوری کمک شایانی کرد.

در سال‌های دور، ایران از رتبه‌های اول برای تولید خرما برخوردار بود، اما سال‌هاست که تونس، الجزایر و مصر گوی سبقت را ربوده و ایران را در گردونه رقابت خارج کرده‌اند.

حدود ۹۰ درصد صادرات خرمای ایران به‌صورت فله‌ای و غیراصولی انجام می‌شود و نکته جالب این است که بخشی از همین خرما، با بسته‌بندی و برند کشورهایی ازجمله امارات، دوباره به کشور وارد می‌شود.

درحالی‌که تولید، برداشت و صادرات خرما می‌تواند در اشتغال‌زایی و توسعه مناطق خرماخیز نقش مهمی داشته باشد، اما این مهم چندان موردتوجه مسئولان نبوده و فرصت‌های موجود در کنار این ثروت ملی، همین‌طور خود ثروت، از بین می‌روند.

تولید ۷ میلیون تن خرما در جهان

سالانه حدود ۷ میلیون تن خرما در جهان تولید می‌شود که کشور ما با تولید بیش از یک‌میلیون و چهل هزار تن خرما جایگاه ویژه‌ای دراین‌بین دارد. ایران ۱۵ درصد تولید و ۲۱ درصد سطح زیر کشت خرمای دنیا را به خود اختصاص داده است.

طبق آخرین اطلاعات مرکز آمار ایران و آمارنامه محصولات کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی که مربوط به سال ۱۳۹۳ است، طی ۲۵ سال گذشته میزان تولید خرما در کشور بیش از پنج برابر افزایش‌یافته است و از ۱۷۳ هزار تن در سال ۱۳۶۷ به یک‌میلیون و ۴۲ تن در سال ۱۳۹۳ رسیده است.

استان بوشهر به‌عنوان یکی از قطب‌های تولید خرمای کشور، حدود ۱۵ درصد از کل خرمای کشور را تأمین می‌کند.

هرچند آمار دقیقی از تعداد افرادی که در عرصه نخل و خرما مشغول به فعالیت هستند، در دست نیست ولی استان بوشهر دارای شش میلیون اصله نخل در مساحت ۳۴ هزار هکتار است که سالانه حدود ۱۵۰ هزار تن خرما از این نخیلات برداشت می‌شود.

بخش عمده خرما در استان به صورت خام و بدون بسته‌بندی مناسب و عدم تبدیل به دیگر محصولات از استان خارج می‌شود و عملا ارزش افزوده چندانی برای این محصول ایجاد نمی‌شود

نگاهی به جمعیت ایران و تولید یک میلیارد کیلوگرمی خرما در کشور مبین این نکته است که خرمای تولیدی نسبت به جمعیت و قابلیت مصرف در کشور خیلی بیشتر است و باید در راستای تبدیل خرما به دیگر محصولات و همچنین صادرات آن تلاش ویژه‌ای شود.

نبود بسته‌بندی مناسب، عدم دسترسی به صنایع تبدیلی مناسب، نداشتن جایگاه در بازارهای دیگر کشورها و ... باعث شده است تا قیمت خرما درجا بزند و اقتصاد نخل‌داران با چالشی جدی روبرو شود.

بخش عمده خرما در استان به‌صورت خام و بدون بسته‌بندی مناسب و یا تبدیل به دیگر محصولات از استان خارج می‌شود و عملاً ارزش‌افزوده چندانی برای این محصول ایجاد نمی‌شود.

«جلوگیری از خام‌فروشی» یکی از مهم‌ترین کلیدواژه‌ها در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است که با توجه به قرار گرفتن صادرات خرمای استان بوشهر در دستور کار فرماندهی اقتصاد مقاومتی، انتظار می‌رود شاهد بهبود وضعیت ارزش‌افزوده خرما باشیم.

سود ناچیز نخلداران

«معیشت نخلداران خوب نیست»؛ این جمله را از هر نخل‌داری می‌توان شنید. حمید محمدی می‌گوید: وقتی برای تولید هر کیلوگرم خرما هزار تومان هزینه می‌کنیم و خون دل می‌خوریم و هر کیلو را دو هزار تومان می‌فروشیم یعنی چیزی عایدمان نمی‌شود.

دیگر نخلداران هم از مسئولان گلایه دارند؛ حسین مهدوی می‌گوید: این روزها که به فصل برداشت خرما نزدیک می‌شویم و جایی برای نگهداری خرمای خود نداریم، مجبوریم خرما را با هر قیمتی، بفروشیم.

یکی از بنگاه‌داران خرما هم  در مورد علت تفاوت چند برابری خریدوفروش خرما اظهار داشت: ما نیز پس از خریداری محصول از نخل‌داران متحمل هزینه‌های زیادی می‌شویم تا بتوانیم محصول را به بازارهای کشور ارائه کنیم.

عباسی با اشاره به اینکه انجام مراحل برداشت، حمل‌ونقل، نگهداری، بسته‌بندی و فروش و . . . دارای هزینه‌های زیادی هستند، تصریح کرد: علت افزایش قیمت خرما در بازارهای دیگر استان‌ها این است که خرما بین چند واسطه و بنگاه خریدوفروش می‌شود.

وی تصریح کرد: هر یک از واسطه‌ها سودی را برای خود قائل بوده و این‌گونه است که واسطه‌های خارج از استان دراین‌بین بیشترین سود را می‌برند.

صنایع تبدیلی و بسته‌بندی ایجاد شود

هرکدام از مشکلات نخلداران در عرصه فروش محصول را که بررسی می‌کنیم به نبود صنایع تبدیلی و بسته‌بندی خرما می‌رسیم تا جایی که بخش عمده خرمای استان بوشهر در استان‌های دیگر و به نام آن استان‌ها بسته‌بندی و وارد بازار داخلی و خارجی می‌شود.

خرما قابلیت بالایی برای تبدیل به دیگر محصولات دارد و ایجاد صنایع تبدیلی در استان بوشهر و به‌ویژه شهرستان دشتستان که قطب تولید خرمای استان است، می‌تواند نقشی بسیار مهم و اساسی در بهبود وضعیت بازار خرما داشته باشد.

توجه ستاد اقتصاد مقاومتی به خرما

معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استاندار بوشهر با بیان اینکه توسعه کمی و کیفی خرما از اهداف مهم ستاد اقتصاد مقاومتی استان است، اظهار داشت: خرما و نخل نقش بسیار مهمی در اقتصاد و معیشت مردم استان بوشهر دارد و تعداد زیادی در این عرصه فعالیت دارند.

سعید زرین‌فر افزود: به لحاظ فراهم کردن شرایط لازم برای نگهداری خرمای تولیدی تا مرحله عرضه به بازار و جلوگیری از افت کیفی محصول، احداث سردخانه‌های کوچک با پراکنش جغرافیایی در مناطق روستایی ضروری و دارای اهمیت است.

وی ادامه داد: در این خصوص لازم است دستگاه‌های مرتبط برای تأمین تسهیلات ارزان‌قیمت، امکان پذیرش وثایق موجود در این مناطق، تأمین برق با تعرفه کشاورزی و سایر مسائل اجرایی آن را بررسی و در اسرع وقت زمینه‌های اجرایی شدن این طرح‌ها را فراهم کنند.

معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری بوشهر با اشاره به ابلاغ مصوبات ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی افزود: مطابق تصمیمات ستاد فرماندهی اقتصادی استان، برش استانی برنامه‌های هر بخش طی برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، در چارچوب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری و سایر اسناد بالادستی، با تعیین نقش و مسئولیت‌ها و نحوه تأمین مالی از محل سرمایه‌گذاری خصوصی، تسهیلات بانکی و یا منابع ملی و استانی، تدوین، مصوب و اجرایی می‌شود.

وی همچنین با اشاره به لحاظ شدن موضوع حذف و جایگزینی نخیلات کم بازده با واریته‌ها و ارقام اقتصادی، بر استفاده از ظرفیت‌های کارشناسی، تحقیقی و پژوهشی جهاد دانشگاهی استان بوشهر تأکید کرد.

صنایع استان پاسخگوی حجم تولید خرما نیست

صنایع تبدیلی و بسته‌بندی خرما در استان بوشهر وجود دارد ولی جوابگوی حجم بالای خرمای استان نیست و نیاز است که توجه بیشتری برای فعالیت این صنایع در استان صورت گیرد.

مدیر صنایع سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر با اشاره به وضعیت تبدیل و بسته‌بندی خرما در استان، اظهار داشت: در حال حاضر ۶۰ واحد تولیدی صنایع تبدیلی خرما در استان بوشهر دارای پروانه بهره‌برداری هستند که از این تعداد ۱۸ واحد تولیدی در بازار داخلی و صادرات دارای فعالیت هستند.

مصطفی قلی پور با اشاره به اینکه مقصد صادراتی این محصول کشورهای روسیه، اوکراین، عراق، ترکیه، هند و پاکستان است، اضافه کرد: برخی واحدهای صنعتی در حوزه خرما نیمه تعطیل و تعطیل بوده که عامل این تعطیلی کمبود نقدینگی و نداشتن سرمایه در گردش به دلیل داشتن بدهی معوق تسهیلات بانکی سنوات گذشته، از دست دادن برخی از بازارهای صادراتی این محصول و فرآورده‌های جانبی آن و نداشتن برند تجاری واحد بنام خرمای استان بوشهر است.‌

توسعه صنایع تبدیلی و بسته‌بندی

وی به توسعه واحدهای صنایع تبدیلی خرما ازجمله سردخانه‌های نگهداری خرما و رطب در کنار باغات، در واحدهای تولیدی صنعتی و همچنین تولید فرآورده‌های متنوع دیگر از خرما در استان اشاره کرد و ادامه داد: ازجمله محصولات تولیدی با محوریت خرما در استان می‌توان به شکلات خرمایی، قند خرما، چیپس خرما، سرکه خرما، شیره خرما، رنگینک و حلواهای متنوع خرمایی، کلوچه خرمایی و لواشک خرما اشاره کرد.

قلی‌پور تصریح کرد: برای اینکه خرمای استان بوشهر دارای بازارپسندی بیشتر شده و توان رقابت داشته باشد باید کیفیت خرمای تولیدی در باغات با آموزش باغداران در مراحل کاشت، داشت و برداشت محصول ارتقاء یابد و استانداردهای بهداشتی و اصول و ضوابط بهداشتی در بسته‌بندی این محصولات بهبود یابد.

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس هم  اظهار داشت: شهرستان دشتستان به‌عنوان قطب تولید خرمای کشور محسوب می‌شود و تعداد زیادی از اهالی این شهرستان در عرصه نخل و خرما فعالیت دارند.

باید بسته‌بندی‌های مناسب با برندهای اختصاصی و رعایت الزامات و استانداردها برای خرما ایجاد شود تا شاهد رونق هرچه بیشتر محصول در بازار باشیممحمدباقر سعادت با تأکید بر اینکه باید وضعیت بازار خرما به‌خوبی ساماندهی شود که سود فروش به کشاورزان برسد، ادامه داد: حضور پرتعداد واسطه‌ها باعث می‌شود تا شاهد افزایش چند برابری قیمت خرما از مزرعه تا بازار باشیم.

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در زمینه صنایع تبدیلی هم اظهار داشت: اقدامات اولیه برای توسعه صنایع تبدیلی خرما آغاز شده است و باید تلاش شود که خرما با بهترین کیفیت بسته‌بندی، فراوری و به بازار وارد شود.

سعادت ادامه داد: باید بسته‌بندی‌های مناسب با برندهای اختصاصی و رعایت الزامات و استانداردها برای خرما ایجاد شود تا شاهد رونق هرچه بیشتر محصول در بازار باشیم.

وی همچنین بر توسعه صنایع تبدیلی تأکید کرد و افزود: خرما قابلیت تبدیل به فراورده‌های متنوعی را دارد و باید به‌خوبی در این عرصه ورود شود.

میزان صادرات خرمای استان بوشهر کمتر از ۲۰ درصد است که این حجم پائین صادرات بیانگر نبود بسته‌بندی مناسب و نبود بازارهای هدف در دیگر کشورها برای این محصول است.

توسعه صنایع تبدیلی و واحدهای بسته‌بندی خرما با استانداردهای روز می‌تواند تحولی عظیم در اقتصاد نخل‌داران استان بوشهر ایجاد کند.